Thaiihdc.org

Highlight

• ด้วยอินเทอร์เน็ตความเร็วสูงที่แพร่หลายในประเทศพัฒนาแล้ว เช่น สหรัฐฯ อังกฤษ และเกาหลีใต้ ทำให้มีธุรกิจรูปแบบใหม่ที่เรียกว่า Over-the-Top (OTT) เกิดขึ้น โดย OTT เป็นบริการแพร่ภาพเนื้อหาผ่านอินเทอร์เน็ตโดยไม่ต้องลงทุนโครงข่ายสัญญาณเอง ที่มีจุดเด่นทั้งด้านราคาที่คนทั่วไปเข้าถึงได้ และความสะดวกสบายในการรับชมทุกที่ทุกเวลา ทำให้บริการดังกล่าวได้รับความนิยมอย่างรวดเร็ว ซึ่งอาจส่งผลกระทบต่อผู้ประกอบการทีวีรายเดิมในระยะยาว
  
  
• อีไอซีมองว่า OTT เป็นทั้งวิกฤติและโอกาสสำหรับผู้เล่นรายเดิมและผู้เล่นรายใหม่ในวงการสื่อ โดย OTT เป็นธุรกิจที่เหมาะสำหรับบริษัท Startup ในการก้าวเข้ามาพัฒนาแพลตฟอร์มเพื่อช่วงชิงเม็ดเงินในวงการสื่อยุคใหม่ให้ ได้ก่อนใคร ส่วนผู้ประกอบการทีวีรายเดิมจำเป็นต้องปรับตัวให้ทันกับความเปลี่ยนแปลง เพื่อรักษาส่วนแบ่งทางการตลาดให้ได้มากที่สุด นอกจากนี้ บริษัทโฆษณาก็ควรศึกษารูปแบบการลงโฆษณาตามสื่อออนไลน์ให้สอดคล้องกับ พฤติกรรมของผู้รับชมที่มีแนวโน้มเปลี่ยนไป

Over-the-Top (OTT) หรือบริการสื่อสารและแพร่ภาพและเสียงผ่านอินเทอร์เน็ต โดยที่ผู้ให้บริการไม่ต้องลงทุนโครงข่ายสัญญาณเองถือเป็นธุรกิจรูปแบบใหม่ที่เริ่มเข้ามามีบทบาทสำคัญในยุคปัจจุบัน ในช่วงทศวรรษที่ผ่านมา เมื่อผู้บริโภคมีความต้องการใช้เทคโนโลยีมากขึ้น ประกอบกับผู้ให้บริการต้องการสร้างความแตกต่างจากคู่แข่งรายอื่น ทำให้มีบริการรูปแบบใหม่ที่เรียกว่า Over-the-Top (OTT) เกิดขึ้น โดย OTT คือบริการสื่อสารและแพร่ภาพเนื้อหาผ่านแอพพลิเคชั่นบนอินเทอร์เน็ต โดยที่ผู้บริโภคไม่จำเป็นต้องติดตั้งอุปกรณ์เพิ่มเติม และผู้ให้บริการไม่ต้องลงทุนโครงข่ายเอง ยกตัวอย่างเช่น Netflix และ Hulu ซึ่งเป็นบริการแพร่ภาพภาพยนตร์และรายการทีวีผ่านอินเทอร์เน็ต โดยที่ผู้ชมไม่ต้องติดตั้งเสาอากาศ หรือจานดาวเทียมเพิ่มเติม และผู้ประกอบการไม่ต้องเสียค่าใช้จ่ายในการส่งสัญญาณโทรทัศน์เหมือนผู้ประกอบการทีวีแบบดั้งเดิม (traditional TV)

กรณีศึกษาของวงการทีวีในสหรัฐฯ สะท้อนให้เห็นว่าบริการ OTT มีความโดดเด่นเหนือกว่าการรับชมทีวีแบบดั้งเดิม ทั้งในด้านความสะดวกสบายในการรับชม ราคา ความหลากหลายของเนื้อหาและความสามารถในการวิเคราะห์พฤติกรรมของผู้บริโภค บริการ OTT ถือเป็นการปฏิวัติสื่อครั้งยิ่งใหญ่ในสหรัฐฯ ที่ท้าทายอุตสาหกรรมสื่อแบบเดิมๆ โดย OTT มีจุดเด่นในแง่ของการที่ผู้ชมสามารถเลือกรับชมเนื้อหาตามความต้องการ (video on demand) และสามารถใช้บริการได้ทุกที่ทุกเวลา ผ่านอุปกรณ์ชนิดใดก็ได้ที่สามารถเชื่อมต่อกับอินเทอร์เน็ต เช่น โทรศัพท์มือถือ แท็บเล็ต คอมพิวเตอร์ และสมาร์ททีวี นอกจากนี้ ยังมีอัตราค่าสมาชิกรายเดือนเฉลี่ยราว 8-10 ดอลลาร์สหรัฐฯ ซึ่งถูกกว่าการสมัครสมาชิกเคเบิลทีวีและทีวีดาวเทียมอย่างน้อย 8 เท่า อย่างไรก็ตาม แม้ว่าค่าใช้บริการในการรับชมจะสูงกว่าฟรีทีวี แต่ OTT ก็มีข้อได้เปรียบในเรื่องของความสามารถในการรับชมรายการหลายตอนแบบต่อเนื่อง (binge watching) โดยไม่มีโฆษณาคั่น และมีเนื้อหาที่หลากหลาย ทั้งภาพยนตร์ รายการทีวี ซีรีย์ยอดนิยมจากช่องทีวีต่างๆ และซีรีย์ที่ผลิตเพื่อออกอากาศเฉพาะบนช่องทางของตนยิ่งไปกว่านั้น การให้บริการ OTT ที่เชื่อมต่อกับอินเทอร์เน็ตอยู่ตลอดเวลา ยังทำให้ระบบสามารถวิเคราะห์พฤติกรรมการรับชมและให้คำแนะนำรายการที่น่าสนใจตามความชอบของแต่ละบุคคล รวมถึงสามารถนำไปต่อยอดเพื่อจัดซื้อหรือผลิตเนื้อหาใหม่ๆ ให้สอดคล้องกับความต้องการของผู้บริโภค ยกตัวอย่างเช่น Netflix สามารถวิเคราะห์ได้ว่าผู้ชมเริ่ม “ติด” ซีรีย์ตั้งแต่ตอนไหน โดยการวิจัยพบว่าผู้ชมมักติดซีรีย์ในตอนอื่นๆ ที่ไม่ใช่ตอนแรก ซึ่งสอดคล้องกับกลยุทธ์ของ Netflix ในการปล่อยรายการทุกตอนออกมาพร้อมกัน (binge-release strategy) ทำให้ผู้ชมยังคงติดตามรายการเหล่านั้นอยู่ เนื่องจากสามารถรับชมรายการได้อย่างต่อเนื่องตั้งแต่ต้นจนจบ ต่างจากการรับชมทีวีแบบดั้งเดิมที่ผู้ชมต้องรอชมตอนต่อไปในอาทิตย์ถัดไป ทำให้อาจไม่ดูรายการเหล่านั้นต่อ หากรายการตอนแรกมีเนื้อหาไม่โดนใจ

ปัจจัยดังกล่าว ทำให้บริการ OTT ในสหรัฐฯ ได้รับความนิยมเป็นอย่างสูง สวนทางกับธุรกิจเคเบิลทีวีและทีวีดาวเทียมที่มียอดผู้ชมค่อยๆ หดตัวลง ที่ผ่านมา เคเบิลทีวีและทีวีดาวเทียมในสหรัฐฯ ถือเป็นธุรกิจบันเทิงขนาดใหญ่ที่มีเม็ดเงินหมุนเวียนสูงถึง 7 หมื่นล้านดอลลาร์สหรัฐฯ ต่อปี มีจำนวนสมาชิกกว่า 100 ล้านราย หรือคิดเป็นเกือบ 90% ของจำนวนครัวเรือนทั้งหมด แต่เมื่อมีบริการ OTT ก้าวเข้ามา ส่งผลให้ธุรกิจเคเบิลทีวีและทีวีดาวเทียมในสหรัฐฯ เริ่มเสียส่วนแบ่งทางการตลาดให้กับบริการ OTT โดยตั้งแต่ปี 2013 จำนวนสมาชิกเคเบิลทีวีและทีวีดาวเทียมมีแนวโน้มค่อยๆ ลดลงอย่างต่อเนื่องราว 0.5-1% ต่อปี หรือประมาณ 1 ล้านคนต่อปี ขณะที่บริการ OTT เช่น Netflix และ Hulu มีอัตราการเติบโตเฉลี่ยของจำนวนสมาชิกในช่วง 5 ปีที่ผ่านมาสูงถึง 18% และ 100% ต่อปี ตามลำดับ ทั้งนี้ ยอดสมาชิกรวมกันมากกว่าครึ่งหนึ่งของเคเบิลทีวีและทีวีดาวเทียม นอกจากนี้ สัดส่วนของเม็ดเงินโฆษณาตามสื่อทีวีในสหรัฐฯ ที่เคยมีส่วนแบ่งประมาณ 37% ของเม็ดเงินโฆษณาทั้งหมดในปี 2015 ก็มีแนวโน้มกระจายไปยังสื่ออื่นมากยิ่งขึ้น โดย eMarketer บริษัทวิจัยการตลาดชั้นนำของสหรัฐฯ คาดการณ์ว่าเม็ดเงินโฆษณาตามสื่อทีวีจะค่อยๆ ลดลงประมาณ 0.5% ต่อปี สวนทางกับเม็ดเงินโฆษณาตามสื่อดิจิทัลที่คิดเป็นสัดส่วนราว 31% ของเงินโฆษณาทั้งหมดในปี 2015 มีแนวโน้มเพิ่มขึ้นเป็น 37% แซงหน้าสื่อทีวีภายในปี 2018 สะท้อนให้เห็นถึงความนิยมที่ลดลงของการรับชมทีวีแบบดั้งเดิม

นอกจากนี้ การก้าวเข้ามาของ set-top-box เช่น Apple TV, Roku และ Chromecast ประกอบกับพฤติกรรมของผู้บริโภคยุคใหม่ที่เปลี่ยนไปรับชมสื่อออนไลน์มากขึ้น จะเป็นปัจจัยผลักดันทำให้บริการ OTT เติบโตได้อย่างต่อเนื่อง Park Associates บริษัทวิจัยตลาด พบว่าเกือบ 20% ของบ้านที่มีอินเตอร์เน็ตความเร็วสูงในสหรัฐฯ จะต้องมีอุปกรณ์ set-top-box เช่น Apple TV, Roku และ Chromecast อย่างน้อย 1 ชิ้น เพื่อช่วยแปลงทีวีธรรมดาให้สามารถรับชมรายการทางอินเทอร์เน็ตได้เหมือนกับอินเทอร์เน็ตทีวี โดยการแพร่หลายของอุปกรณ์เหล่านี้จะทำให้การรับชมบริการ OTT บนจอทีวีทำได้ง่ายและสะดวกมากยิ่งขึ้น นอกจากนี้ พฤติกรรมการบริโภคสื่อของวัยรุ่นยุคใหม่ยังมีรูปแบบที่เปลี่ยนไปจากขนบแบบเดิมๆ โดย Verizon ค่ายมือถือรายใหญ่ของสหรัฐฯ พบว่าราว 60% ของ Gen Y (อายุระหว่าง 15-34 ปี) จะเลือกรับชมรายการบันเทิงผ่านช่องทางออนไลน์แทนที่การรับชมผ่านทีวีแบบดั้งเดิม สิ่งเหล่านี้คือปัจจัยสนับสนุนให้ธุรกิจ OTT ยังสามารถขยายตัวได้ต่อไป

สำหรับไทย แม้ว่าการให้บริการ OTT จะยังไม่แพร่หลาย แต่ด้วยอัตราการเข้าถึงเทคโนโลยีที่มีแนวโน้มเติบโตอย่างต่อเนื่อง อาจส่งผลให้พฤติกรรมการบริโภคสื่อในระยะยาวเปลี่ยนไปได้ ปัจจุบัน ไทยมียอดจำหน่ายอุปกรณ์ที่สามารถเชื่อมต่อกับอินเทอร์เน็ตในระดับที่ค่อนข้างสูง ไม่ว่าจะเป็นสมาร์ทโฟนที่มียอดขายประมาณ 12 ล้านเครื่องต่อปี และมีแนวโน้มเติบโตประมาณ 6% ต่อปี ในช่วงปี 2016-2020 รวมถึงยอดขายทีวีที่คาดว่าแต่ละบ้านจะหันมาใช้อินเทอร์เน็ตทีวีมากขึ้นเป็น 50% ของครัวเรือนทั้งหมดภายในปี 2020 ซึ่งได้รับแรงผลักดันจากอินเทอร์เน็ตทีวีที่เริ่มมีขายอย่างแพร่หลายและมีราคาที่ถูกลง โดยมีราคาเริ่มต้นต่ำกว่า 10,000 บาท นอกจากนี้ การเข้าถึงบรอดแบนด์อินเทอร์เน็ตต่อครัวเรือนของไทยยังมีอัตราการเติบโตสูงถึง 15% ต่อปี ตลอดจนพฤติกรรมของผู้บริโภคในไทยก็มีแนวโน้มเกาะกระแสการซื้อสินค้าไอทีมากขึ้น จากปัจจัยเหล่านี้สะท้อนให้เห็นถึงแนวโน้มการเข้าถึงเทคโนโลยีที่จะเติบโตแบบก้าวกระโดด เมื่อประกอบกับการขยายโครงข่าย 4G ของผู้ให้บริการมือถือ ซึ่ง Ericsson บริษัทสื่อสารและโทรคมนาคมรายใหญ่พบว่า เมื่อมีการเปิดใช้งาน 4G ในต่างประเทศ จะทำให้ผู้บริโภคกว่า 50% หันมารับชม video on demand อย่างน้อยวันละ 1 ครั้ง ทำให้มีแนวโน้มว่าคนไทยจะหันมารับชมสื่อผ่านอินเทอร์เน็ตมากขึ้น

แน่นอนว่าด้านหนึ่งจะเป็นโอกาสให้ผู้ประกอบการ OTT แต่ในอีกด้านหนึ่ง ย่อมส่งผลกระทบโดยตรงต่อผู้ให้บริการอินเทอร์เน็ตและผู้ประกอบการทีวีรายเดิม หากบริการ OTT ได้รับความนิยมในไทย ย่อมทำให้ระบบนิเวศของแวดวงทีวีและการสื่อสารเปลี่ยนไป ไม่ว่าจะเป็นปริมาณการใช้ข้อมูลบนอินเทอร์เน็ตที่มีแนวโน้มเพิ่มสูงขึ้นแบบก้าวกระโดด โดยในกรณีศึกษาของสหรัฐฯ และแคนาดานั้น บริการ OTT อย่าง Netflix ใช้พื้นที่ traffic บนเครือข่ายอินเทอร์เน็ตสูงถึง 36% 
ซึ่งอาจส่งผลกระทบต่อผู้ให้บริการอินเทอร์เน็ต ขาดแรงจูงใจในการลงทุนโครงข่ายเพิ่มเติม เนื่องจากไม่ได้รับผลตอบแทนใดๆ จากผู้ประกอบการ OTT นอกจากนี้ ผู้ประกอบการทีวีรายเดิมมีโอกาสสูญเสียรายได้จากเม็ดเงินโฆษณาที่มีแนวโน้มกระจายไปยังสื่ออื่นๆ รวมถึงสื่อออนไลน์ที่มีจำนวน eyeball สูงกว่า แม้ว่าในปัจจุบัน เม็ดเงินโฆษณามากกว่า 60% จะกระจุกตัวอยู่ที่สื่อทีวี 
แต่เริ่มเห็นสัญญาณว่าเม็ดเงินโฆษณาจากสื่อดั้งเดิม ได้แก่ สื่อสิ่งพิมพ์และวิทยุ ซึ่งมีสัดส่วนสูงถึง 26% ของเม็ดเงินโฆษณาทั้งหมดในปี 2010 มีแนวโน้มลดลงเหลือเพียง 21% ในปี 2015 และมีการกระจายไปยังสื่อออนไลน์และสื่อนอกบ้านมากขึ้น โดยในอนาคต สื่อทีวีอาจเผชิญปัญหาในลักษณะเดียวกันกับสื่อดั้งเดิมได้

จะเห็นได้ชัดว่า มีผู้ประกอบการทีวีแบบดั้งเดิมบางรายเริ่มปรับตัว เพื่อตอบโจทย์พฤติกรรมของผู้บริโภคที่เปลี่ยนไป เนื่องจากเม็ดเงินโฆษณาของอุตสาหกรรมทีวีไทยที่มีมูลค่าราว 6-7 หมื่นล้านบาทต่อปี มีแนวโน้มเติบโตช้าลงตามสภาพเศรษฐกิจ ทำให้ผู้ประกอบการจำเป็นต้องปรับตัวเพื่อช่วงชิงเม็ดเงินโฆษณาและคนดูให้ได้มากที่สุด โดยในปัจจุบัน มีผู้เล่นหลายรายเริ่มหันมาให้บริการ OTT ยกตัวอย่างเช่น ช่อง 7 ที่เปิดเว็บไซต์ Bugaboo.tv และแอพพลิเคชั่นบนมือถือ เพื่อให้บริการรับชมรายการทีวีย้อนหลัง รวมถึงการถ่ายทอดกีฬาสด โดยบางโปรแกรมจะออกอากาศเฉพาะบนเว็บไซต์เท่านั้น หรือ GTH Workpoint และไทยรัฐทีวี ที่ร่วมเป็นพันธมิตรกับ Line เปิดแอพพลิเคชั่น Line TV เพื่อรับชมภาพยนตร์ ซีรีย์ และเพลงผ่านมือถือ แท็บเล็ต และคอมพิวเตอร์ ซึ่งนอกจากจะเป็นการเพิ่มจำนวนผู้ชมให้กับรายการแล้ว ยังเป็นอีกหนึ่งช่องทางในการสร้างรายได้เพิ่มเติมให้กับผู้ประกอบการทีวีอีกด้วย

 

บริษัท Startup มีโอกาสคว้าเม็ดเงินจากการพัฒนาบริการ OTT ที่ตอบโจทย์ผู้บริโภคยุคใหม่ บริการ OTT ถือเป็นการพัฒนาแพลตฟอร์มผ่านอินเทอร์เน็ต ที่ใช้เงินลงทุนในช่วงเริ่มต้นไม่สูงนัก จึงเหมาะแก่การเข้าไปลงทุนของผู้ประกอบการ Startup หน้าใหม่ โดยผู้ประกอบการ Startup ควรมุ่งเน้นซื้อลิขสิทธิ์เนื้อหาที่น่าสนใจ รวมถึงวิเคราะห์แนวทางการเก็บค่าสมาชิกหรือการลงโฆษณาในปริมาณที่เหมาะสม เพื่อดึงดูดผู้บริโภค Gen Y และสร้างฐานคนดูให้ได้มากที่สุด โดยผู้ประกอบการอาจใช้กลยุทธ์ Freemium ให้คนดูรับชมเนื้อหาฟรีในบางส่วน แต่หากต้องการรับชมรายการส่วนที่เหลือ จะต้องเสียค่าใช้จ่ายเพิ่มเติม ซึ่งน่าจะเหมาะกับพฤติกรรมของผู้บริโภคชาวไทยที่คุ้นเคยกับการรับชมฟรีทีวีมากกว่าทีวีที่เสียค่าบริการ หรืออาจศึกษากลยุทธ์การตั้งราคาจากผู้ให้บริการ OTT ที่ประสบความสำเร็จอย่าง Netflix ที่มีการตั้งราคาในอัตราที่ต่ำและเหมาะสมกับผู้ใช้งานแต่ละประเภท เช่น Basic Plan ที่มีราคาต่ำ เหมาะสำหรับผู้ใช้งานเพียงคนเดียว หรือ Premium Plan ที่มีราคาสูงขึ้น เหมาะสำหรับการดูเป็นครอบครัว เนื่องจากสามารถรับชมผ่านอุปกรณ์เชื่อมต่อสูงสุดได้ถึง 4 เครื่องในเวลาเดียวกัน ผู้ประกอบการทีวีรายเดิมจำเป็นต้องสร้างความยืดหยุ่น และพัฒนานวัตกรรมใหม่ๆ เพื่อดึงดูดผู้ชมทุกกลุ่มอายุ กุญแจสู่ความสำเร็จของธุรกิจทีวีคือการพยายามแย่งชิงคนดูให้ได้มากที่สุด ซึ่งในระยะยาว หากบริการ OTT เริ่มเข้ามามีบทบาทในไทยมากยิ่งขึ้น อีไอซีมองว่าผู้ประกอบการทีวีรายเดิม ทั้งฟรีทีวี เคเบิลทีวีและทีวีดาวเทียม จะต้องปรับตัวไปสู่การลงทุนในทุกช่องทาง รวมถึงสื่อใหม่ๆ ในอนาคตเพื่อรักษาฐานคนดู ยกตัวอย่างเช่น การพัฒนาแอพพลิเคชั่นเพื่อรับชมรายการ ทั้งที่เป็นรายการสดและรายการย้อนหลังในทุกอุปกรณ์ โดยอาจเพิ่มตัวเลือกการเก็บค่าสมาชิกในอัตราที่เหมาะสม ให้สอดคล้องกับความต้องการของผู้ชมบางกลุ่มที่ต้องการความต่อเนื่องในการรับชมทีวี นอกจากนี้ ผู้ประกอบการทีวีรายเดิมอาจร่วมมือเป็นพันธมิตรหรือควบรวมกิจการกับผู้ประกอบการ OTT เพื่อสร้างความแข็งแกร่งด้านเนื้อหา เทคโนโลยี และฐานผู้ชม บริษัทโฆษณาควรศึกษาการกระจายเม็ดเงินโฆษณาไปยังสื่อออนไลน์ให้มากขึ้น เพื่อให้สอดคล้องกับแนวทางการบริโภคสื่อในอนาคต ที่ผ่านมา เนื่องจากไม่มีหน่วยงานกลางที่วัดจำนวนผู้ชมผ่านสื่อออนไลน์ที่ชัดเจน ทำให้บริษัทโฆษณาลังเลในการลงโฆษณาตามสื่อออนไลน์ อย่างไรก็ดี ในระยะยาว การบริโภคสื่อทีวีแบบเดิมมีแนวโน้มถูกแทนที่ด้วยสื่อออนไลน์ รวมถึงเริ่มมีการเปิดตัวบริการวัดผลโฆษณาออนไลน์ เช่น Nielsen ที่เปิดให้บริการ Digital Ad Ratings ในไทยเมื่อช่วงเดือนกรกฎาคมที่ผ่านมา โดยครอบคลุมข้อมูลทั้งจำนวนการเข้าถึงกลุ่มเป้าหมายที่ดูโฆษณา (reach) จำนวนครั้งที่เห็น (frequency) ลักษณะประชากรศาสตร์ของผู้ชม (demographics) และเรตติ้งรวม (gross rating point) ซึ่งจะช่วยให้ผู้ผลิตรายการ ผู้ขายโฆษณาและผู้ซื้อโฆษณาสามารถมองเห็นความนิยมของเนื้อหาต่างๆ ได้ชัดเจนและแม่นยำมากขึ้นกว่าเดิม ดังนั้น บริษัทโฆษณาจึงจำเป็นต้องศึกษารูปแบบและแนวทางการวัดผลโฆษณาออนไลน์ เพื่อให้การลงทุนซื้อโฆษณา รวมถึงการจัดโปรโมชั่นและแคมเปญพิเศษมีความเหมาะสมและตรงกับกลุ่มเป้าหมายมากที่สุด  ในระยะยาว ภาครัฐและเอกชนที่เกี่ยวข้องควรเตรียมการเพื่อกำหนดแนวทางกำกับดูแลโครงสร้างพื้นฐานอินเทอร์เน็ตให้เหมาะสม เนื่องจากบริการ OTT จำเป็นต้องใช้โครงข่ายอินเทอร์เน็ตในการกระจายเนื้อหาไปยังผู้ชม โดยที่ไม่ต้องลงทุนสร้างโครงข่ายเอง ทำให้ผู้ให้บริการอินเทอร์เน็ตอาจเสียประโยชน์และไม่กล้าลงทุนเพิ่มเติม ซึ่งสุดท้ายแล้ว จะกระทบต่อประสิทธิภาพการใช้อินเทอร์เน็ตและการรับชมเนื้อหาของผู้บริโภคโดยตรง โดยปัญหาดังกล่าวเป็นประเด็นที่มีการถกเถียงอย่างแพร่หลายในประเทศที่พัฒนาว่าควรมีการเก็บค่าบริการจากผู้ให้บริการ OTT หรือเว็บไซต์ที่ใช้พื้นที่ traffic บนเครือข่ายอินเทอร์เน็ตสูงหรือไม่ หรือ ผู้ให้ บริการอินเทอร์เน็ตจะต้องให้บริการด้วยความเป็นกลาง (net neutrality) ดังนั้น ทุกภาคส่วนที่เกี่ยวข้องจึงควรมีการเตรียมการล่วงหน้า เพื่อกำหนดทิศทางในการพัฒนาโครงสร้างพื้นฐานอินเทอร์เน็ต เพื่อให้เกิดความเป็นธรรมและประโยชน์สูงสุดต่อทั้งผู้ผลิตและผู้บริโภค คัดลอกจาก https://www.scbeic.com/th/detail/product/1688

 

สี่สหายนัดพบกันทุกๆ ๔ เดือน ตาม บันทึกเหล่านี้ คราวนี้วันที่ ๗ มีนาคม ๒๕๕๗ เรานัดไปศึกษาหาความรู้จาก ศูนย์ศึกษาประวัติศาสตร์อยุธยา ส่วนหนึ่งเพราะว่า ศ. ดร. ฉัตรทิพย์ นาถสุภา เป็นบุคคลสำคัญที่ร่วมก่อตั้งศูนย์นี้    เราอยากฟังคำอธิบายจากผู้ก่อตั้งตัวจริง

ที่จริงผมเคยไปชมศูนย์นี้แล้ว ๒ ครั้ง ดังบันทึก ๑, ๒ แต่รู้สึกว่ายังเรียนรู้ไม่จุใจ    อยากไปดูตอนคนไม่มาก และมีคน ที่รู้จริงอธิบายให้ฟัง

ศ. ดร. ฉัตรทิพย์เตรียมตัวเป็นไกด์เต็มที่    มีเครื่องขยายเสียงพกพาขนาดเล็กไปด้วย     ทำให้เราได้ยินเสียงคำอธิบาย ชัดเจนดีมาก

ผมกลับมาที่บ้าน ไตร่ตรองว่าสิ่งที่ผมได้เรียนรู้คือประวัติศาสตร์ของศูนย์ประวัติศาสตร์อยุธยา     เรียนจากคำบอกเล่า ของบุคคลผู้สร้างประวัติศาสตร์นั้น คือ ศ. ดร. ฉัตรทิพย์ นาถสุภา

ป้ายที่หน้าทางเข้าที่จัดแสดง บอกว่าศูนย์นี้จัดตั้งขึ้นเมื่อวันที่ ๒๕ กันยายน ๒๕๓๐ เพื่อเฉลิมพระเกียรติเนื่องในโอกาส ที่พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวมีพระชนมายุครบ ๖๐ พรรษา    โดยรัฐบาลญี่ปุ่นออกเงินให้ทั้งหมด

ศ. ฉัตรทิพย์เล่าว่ารัฐบาลญี่ปุ่นออกเงินทั้งหมด ๙๙๙ ล้านเยน คิดเป็นเงินไทยขณะนั้น ๑๗๐ ล้านบาท    เป็นค่าก่อสร้าง อาคาร ๗๐ ล้านบาท  ค่าก่อสร้างการจัดแสดง (exhibition) ๑๐๐ ล้านบาท   ท่านบอกว่า ส่วนสำคัญคือการจัดแสดง อาคารเป็นเพียงสิ่งที่ครอบส่วนจัดแสดงเท่านั้น

จริงๆ แล้วคณะผู้คิดโครงการตั้งใจจะให้ศูนย์ศึกษาฯ นี้ ทำหน้าที่ ๔ อย่าง คือ (๑) วิจัยประวัติศาสตร์ของประเทศ ไม่ใช่ของสมัยอยุธยาเท่านั้น  (๒)​ จัดแสดงประวัติศาสตร์สมัยอยุธา  (๓) เป็นศูนย์ข้อมูลและห้องสมุด  (๔)​ ทำวิจัยระดับวิทยานิพนธ์ ระดับปริญญาเอก โท    แต่ในที่สุดเวลาผ่านไป ๒๔ ปี (หลังพิธีเปิดในปี ๒๕๓๓) ศูนย์นี้ทำหน้าที่ข้อ ๒ เพียงอย่างเดียว

ตอนทำงานสร้างศูนย์นี้ร่วมกับทางญี่ปุ่น ทีมนักวิชาการจากหลายมหาวิทยาลัยเข้าไปร่วมกันทำงาน    แต่เมื่อสร้างเสร็จ กระทรวงมหาดไทยเป็นผู้รับมอบ    แม้ ศ. ดร. วิจิตร ศรีสะอ้าน ปลัดทบวงมหาวิทยาลัยในเวลานั้น จะพยายามขอให้อยู่ในความดูแล ของทบวงมหาวิทยาลัยเพื่อสืบสานหน้าที่อีก ๓ อย่าง ก็ไม่เป็นผลสำเร็จ    เวลานี้ศูนย์ฯ จึงทำหน้าที่ได้เพียงการจัดแสดง ดูแลโดย อบจ. พระนครศรีอยุธยา    และเราไปพบว่ามีสิ่งที่เพิ่มเติมเข้ามาอย่างน่าชื่นชมคือห้องฉายภาพยนตร์ จอรอบทิศ เรื่องประวัติศาสตร์ กรุงศรีอยุธยา ความยาว ๑๘ นาที ห้องปรับอากาศเย็นฉ่ำ    ให้บริการแก่ผู้ติดต่อมาเป็นคณะ ในราคาค่าบริการรอบละ ๔๐๐ บาท (ห้องจุกว่า ๕๐ คน)     ซึ่งเจ้าหน้าที่บอกว่า บริษัททัวร์บ่นว่าแพง

เราจะเห็นสภาพความคิดของราชการไทย ที่หวงสมบัติ และคิดแบบแยกส่วน ไม่ได้คิดถึงภาพรวมของประเทศ    มองศูนย์ศึกษาผิด มองเป็นพิพิธภัณฑ์    และในที่สุดศูนย์ศึกษาประวัติศาสตร์อยุธยา ที่สมัยสร้างเสร็จใหม่ๆ ในปี ๒๕๕๓ ถือว่าทันสมัยที่สุดในเอเซียตะวันออกเฉียงใต้    เวลานี้มีแต่จะทรุดโทรมลงไป เพราะขาดการดูแลปรับปรุง    และในด้านเทคโนโลยี การจัดแสดง ซึ่งสมัย ๒๔ ปีก่อนถือว่าทันสมัยมาก    เวลานี้ก็ล้าหลังไปมาก

ผมถาม ศ. ดร. ฉัตรทิพย์ว่าใช้เวลาก่อสร้างกี่ปี    ท่านบอกว่า ใช้เวลารวม ๓ ปี    โดยแบ่งเป็น ๓ ช่วง    ช่วงแรก ๑ ปี เป็นช่วงทะเลาะกัน ระหว่างฝ่ายไทยกับญี่ปุ่น    ตอนแรกคิดกันว่าจะสร้างหมู่บ้านญี่ปุ่น    ในที่สุดตกลงกันว่า สร้างศูนย์ศึกษาประวัติศาสตร์    มีคนฝ่ายไทยไม่เห็นด้วยกับการที่ญี่ปุ่นจะเป็นผู้สร้างและออกแบบ    มีการลงหนังสือพิมพ์คัดค้าน    ในที่สุดฝ่ายญี่ปุ่นยอมให้ฝ่ายไทยออกแบบทั้งอาคารและการจัดแสดง    ญี่ปุ่นเป็นเพียงผู้สร้างให้ ตามที่ฝ่ายไทยกำหนด

ช่วงที่สอง เวลา ๑ ปี เป็นช่วงของการวิจัย    เพื่อหารายละเอียดนำมาใช้สร้างโมเดลในการจัดแสดง    มีการทำงานร่วมกัน ระหว่างนักประวัติศาสตร์กับศิลปิน    ส่วนด้านเทคโนโลยีทางญี่ปุ่นมีความรู้และประสบการณ์มาก    มีการจัดแสดงด้วยเทคโนโลยี diorama ซึ่งหมายถึงมีโมเดล กับภาพวาดด้านหลัง ให้เห็นเป็นภาพสามมิติ    ส่วนที่ยากคือส่วนนิทรรศการ ที่รายละเอียดมากมาย ต้องไม่ทำแบบเดาสุ่ม หรือจินตนาการ    ต้องหาหลักฐานอ้างอิง    แต่ก็มีส่วนที่ต้องใช้จินตนาการด้วย

ช่วงที่สาม เวลา ๑ ปี เป็นการสร้างอาคารครอบส่วนนิทรรศการ    ส่วนนี้ราคาเพียง ๗๐ ล้านบาท    ในขณะที่ส่วน นิทรรศการใช้เงิน ๑๐๐ ล้านบาท

ผมเพิ่งทราบว่านิทรรศการมี ๔ ส่วน หรือ ๔ พื้นที่    เมื่อเข้าไปก็จะเข้าไปในพื้นที่ “เมืองหลวง”   ทางซ้ายมือเป็นพื้นที่ “เมืองท่า”   ทางขวามือเป็นพื้นที่ “ชีวิตชาวบ้าน”  เดินตรงเข้าไปจากพื้นที่เมืองหลวงเป็น “พื้นที่ศักดิ์สิทธิ์” หรือพื้นที่ของศูนย์กลาง อำนาจทางการเมืองการปกครอง

พื้นที่เมืองหลวง(พระนครศรีอยุธยาในฐานะราชธานี) มี ๓ นิทรรศการ    ส่วนที่ใหญ่ที่สุดคือส่วนวังกับวัด ในพื้นที่เมืองโบราณ    ถัดไปทางขวาเป็น วัดไชยวัฒนาราม จำลองผังวัดในสมัยอยุธยา    ทางซ้ายเป็นพะเนียดคล้องช้าง เพราะถือว่าช้างมีส่วนสำคัญต่อความเป็นเมืองหลวง    พื้นที่นี้รศ. ดร. ศรีศักร วัลลิโภดม เป็นผู้ออกแบบ

ตอนคิดพื้นที่จัดแสดง มีการถกเถียงกันระหว่าง ศ. อิฌิอิ (ผู้ล่วงลับ) กับ ศ. ฉัตรทิพย์    ว่าจะยกเอาความเป็นเมืองหลวง หรือความเป็นเมืองท่าของอยุธยาเป็นประธาน    หรือเป็นจุดเด่น    ศ. ฉัตรทิพย์บอกว่า ต้องเอาความเป็นเมืองหลวง    แต่ ศ. อิฌิอิ เห็นว่าความเป็นเมืองท่าเด่นกว่า     แต่ในที่สุดท่านก็อนุโลมตามฝ่ายไทย    ศ. ฉัตรทิพย์ ยกย่องความใจกว้างของ ศ. อิฌิอิมาก

พื้นที่เมืองท่า(กรุงศรีอยุธยาในฐานะเมืองท่า) มีเรือสำเภาจีนจำลองขนาด ๑ ใน ๗ ของของจริง ตั้งเด่นเป็นประธาน    ด้านหลังเรือสำเภาจีนเป็นตู้กระจก มีเรือสินค้าฝรั่งหลายแบบจำลองขนาดเล็ก เทียบกับสำเภาจีน    ที่ผนังตึกมีแผนที่บอกเส้นทางเดินเรือ ค้าขาย มีปุ่มสวิตช์ไฟให้กดดูเส้นทางค้าขายในยุคต่างๆ    เดิมมีตัวอย่างสินค้าตั้งแสดง    แต่เวลานี้หายไปหมดแล้ว    อีกด้านหนึ่งเป็นเรื่องราวการติดต่อค้าขาย กับญี่ปุ่น    พื้นที่นี้ ผศ. พลับพลึง คงชนะ เป็นผู้ทำวิจัยและออกแบบ

พื้นที่ศักดิ์สิทธิ์มีทางเดินเข้าสู่พื้นที่ คล้ายเดินเข้าปราสาทขอม    แสดงการผสมผสานระหว่างศานาพุทธกับฮินดู    ภายในตั้งแสดงพิธีถือน้ำพิพัฒน์สัตยา    พื้นที่นี้ทำวิจัยและออกแบบโดย รศ. ดร. ธิดา สาระยา

พื้นที่แสดงชีวิตชาวบ้าน(ชีวิตชาวบ้านไทยในสมัยก่อน) ออกแบบโดย ศ. ดร. ฉัตรทิพย์ นาถสุภา และ ดร. ชาคริต ชุ่มวัฒนะ    ก่อนเข้าพื้นที่นี้ มีกำแพงเก่าจำลอง ที่ผนังกำแพงเป็นภาพวาดแสดงวิถีชีวิตชาวบ้าน     ถัดเข้าไป มีโมเดลพื้นที่วัดและหมู่บ้าน ตั้งเป็นประธานสวยงามมาก    ด้านในสุดเป็นบ้านจำลอง ที่ย่อส่วนให้เข้าอยู่ในอาคารได้    ขึ้นบันไดไปชมได้    ศ. ดร. วิสุทธิ์ ใบไม้ ชมว่าเหมือนบ้านไทยโบราณจริงๆ คือบันไดไม่มีราว    คนแก่เดินขึ้นลงต้องหาที่เกาะกันจ้าละหวั่น

ในพื้นที่มีตู้ขนาดเล็ก จัดแสดงโมเดลของพิธีคลอด, โกนจุก, แต่งงาน, และเผาศพ    และมีสมุนไพรต่างๆ ตั้งแสดง    ศ. ฉัตรทิพย์ บอกล่วงหน้าว่า    มี เซ็นเซอร์ ที่เมื่อเดินผ่าน จะมีเสียงเพลงพื้นเมือง    แต่เวลาผ่านไปตั้ง ๒๔ ปี คงจะเสียหมดแล้ว    ปรากฎว่ายังใช้ได้ดีอยู่ ท่านดีใจมาก    และทำให้ผมนึกศรัทธา ว่าเทคโนโลยีญี่ปุ่นทนทานมาก    หรือมิฉนั้นก็เป็นฝีมือเจ้าหน้าที่ ของศูนย์ฯ ที่คอยซ่อมแซม    แต่เดาว่าน่าจะเป็นประการแรกมากกว่า     เพราะแม้ไฟฟ้าที่ดับไปเป็นส่วนใหญ่ ยังไม่มีการซ่อม    ทำให้พื้นที่นี้มืดทึม

ศ. ฉัตรทิพย์ บอกว่า ตอนคิดกัน คุยกันว่าต้องแสดงชีวิตยามยาก หรือลำเค็ญด้วย    จึงมีภาพวาดแสดงชีวิตไพร่  โรคระบาด  และโจรปล้น

เสร็จจากชั้นบนที่เป็นพื้นที่จัดแสดง ที่กินเนื้อที่กว่าพันตารางเมตร    ศ. ฉัตรทิพย์ พาเราไปดูพื้นที่ชั้นล่าง ที่เดิมเผื่อไว้สำหรับเป็นศูนย์ข้อมูลและห้องสมุด    ซึ่งเมื่อน้ำท่วมใหญ่ปี ๒๕๕๔ น้ำท่วมขึ้นสูงเกือบเมตร    หนังสือเสียหายหมด    หลังจากนั้นเจ้าชายญี่ปุ่นเสด็จมาเยี่ยม    เวลานี้กำลังก่อสร้างดัดแปลงพื้นที่เป็นศูนย์แสดงสินค้านานาชาติอยุธยา

ศ. ฉัตรทิพย์ เอาหนังสือ IUDEA : ศูนย์ศึกษาประวัติศาสตร์อยุธยา จัดพิมพ์เนื่องในโอกาสพิธีเปิดศูนย์ เมื่อวันที่ ๒๒ สิงหาคม ๒๕๓๓ ฉบับถ่ายเอกสาร ไปให้อ่านประกอบ    และมอบให้ผมเลย     เจ้าหน้าที่ของศูนย์บอกว่า มีคนมาถามซื้อบ่อยๆ แต่ไม่มีแล้ว     จริงๆ แล้ว หากอ่านจาก เว็บไซต์มีรายละเอียดดีทีเดียว    เป็นเว็บไซต์ของศูนย์อยุธยาศึกษา มรภ. พระนครศรีอยุธยา     ที่เว็บไซต์มีรูปด้านหน้าของศูนย์ ที่ ศ. ฉัตรทิพย์อธิบายว่า สร้างจำลองแบบป้อมในสมัยโบราณ

เราไปถึงเวลา ๑๑ น.    ดูเสร็จ ๑๓ น.   แล้วไปที่ร้านแพกรุงเก่า กินกุ้งแม่น้ำเผา     ขนมจีนแกงเขียวหวานลูกชิ้นปลา    และผัด สายบัว    อาหารอร่อยทุกอย่าง   คราวนี้ผมลืมถ่ายรูปอาหาร

๙ มี.ค. ๕๗

เนื่องจากระบบทำให้ไม่สามารถคัดลอกรูปภาพมาได้ ถ้าสนใจชมรูปภาพประกอบโปรดเข้าไปดูใน link ที่ผมคัดลอกมาครับ

สี่สหายนัดพบกันทุกๆ ๔ เดือน ตาม บันทึกเหล่านี้ คราวนี้วันที่ ๗ มีนาคม ๒๕๕๗ เรานัดไปศึกษาหาความรู้จาก ศูนย์ศึกษาประวัติศาสตร์อยุธยา ส่วนหนึ่งเพราะว่า ศ. ดร. ฉัตรทิพย์ นาถสุภา เป็นบุคคลสำคัญที่ร่วมก่อตั้งศูนย์นี้    เราอยากฟังคำอธิบายจากผู้ก่อตั้งตัวจริง

ที่จริงผมเคยไปชมศูนย์นี้แล้ว ๒ ครั้ง ดังบันทึก ๑, ๒ แต่รู้สึกว่ายังเรียนรู้ไม่จุใจ    อยากไปดูตอนคนไม่มาก และมีคน ที่รู้จริงอธิบายให้ฟัง

ศ. ดร. ฉัตรทิพย์เตรียมตัวเป็นไกด์เต็มที่    มีเครื่องขยายเสียงพกพาขนาดเล็กไปด้วย     ทำให้เราได้ยินเสียงคำอธิบาย ชัดเจนดีมาก

ผมกลับมาที่บ้าน ไตร่ตรองว่าสิ่งที่ผมได้เรียนรู้คือประวัติศาสตร์ของศูนย์ประวัติศาสตร์อยุธยา     เรียนจากคำบอกเล่า ของบุคคลผู้สร้างประวัติศาสตร์นั้น คือ ศ. ดร. ฉัตรทิพย์ นาถสุภา

ป้ายที่หน้าทางเข้าที่จัดแสดง บอกว่าศูนย์นี้จัดตั้งขึ้นเมื่อวันที่ ๒๕ กันยายน ๒๕๓๐ เพื่อเฉลิมพระเกียรติเนื่องในโอกาส ที่พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวมีพระชนมายุครบ ๖๐ พรรษา    โดยรัฐบาลญี่ปุ่นออกเงินให้ทั้งหมด

ศ. ฉัตรทิพย์เล่าว่ารัฐบาลญี่ปุ่นออกเงินทั้งหมด ๙๙๙ ล้านเยน คิดเป็นเงินไทยขณะนั้น ๑๗๐ ล้านบาท    เป็นค่าก่อสร้าง อาคาร ๗๐ ล้านบาท  ค่าก่อสร้างการจัดแสดง (exhibition) ๑๐๐ ล้านบาท   ท่านบอกว่า ส่วนสำคัญคือการจัดแสดง อาคารเป็นเพียงสิ่งที่ครอบส่วนจัดแสดงเท่านั้น

จริงๆ แล้วคณะผู้คิดโครงการตั้งใจจะให้ศูนย์ศึกษาฯ นี้ ทำหน้าที่ ๔ อย่าง คือ (๑) วิจัยประวัติศาสตร์ของประเทศ ไม่ใช่ของสมัยอยุธยาเท่านั้น  (๒)​ จัดแสดงประวัติศาสตร์สมัยอยุธา  (๓) เป็นศูนย์ข้อมูลและห้องสมุด  (๔)​ ทำวิจัยระดับวิทยานิพนธ์ ระดับปริญญาเอก โท    แต่ในที่สุดเวลาผ่านไป ๒๔ ปี (หลังพิธีเปิดในปี ๒๕๓๓) ศูนย์นี้ทำหน้าที่ข้อ ๒ เพียงอย่างเดียว

ตอนทำงานสร้างศูนย์นี้ร่วมกับทางญี่ปุ่น ทีมนักวิชาการจากหลายมหาวิทยาลัยเข้าไปร่วมกันทำงาน    แต่เมื่อสร้างเสร็จ กระทรวงมหาดไทยเป็นผู้รับมอบ    แม้ ศ. ดร. วิจิตร ศรีสะอ้าน ปลัดทบวงมหาวิทยาลัยในเวลานั้น จะพยายามขอให้อยู่ในความดูแล ของทบวงมหาวิทยาลัยเพื่อสืบสานหน้าที่อีก ๓ อย่าง ก็ไม่เป็นผลสำเร็จ    เวลานี้ศูนย์ฯ จึงทำหน้าที่ได้เพียงการจัดแสดง ดูแลโดย อบจ. พระนครศรีอยุธยา    และเราไปพบว่ามีสิ่งที่เพิ่มเติมเข้ามาอย่างน่าชื่นชมคือห้องฉายภาพยนตร์ จอรอบทิศ เรื่องประวัติศาสตร์ กรุงศรีอยุธยา ความยาว ๑๘ นาที ห้องปรับอากาศเย็นฉ่ำ    ให้บริการแก่ผู้ติดต่อมาเป็นคณะ ในราคาค่าบริการรอบละ ๔๐๐ บาท (ห้องจุกว่า ๕๐ คน)     ซึ่งเจ้าหน้าที่บอกว่า บริษัททัวร์บ่นว่าแพง

เราจะเห็นสภาพความคิดของราชการไทย ที่หวงสมบัติ และคิดแบบแยกส่วน ไม่ได้คิดถึงภาพรวมของประเทศ    มองศูนย์ศึกษาผิด มองเป็นพิพิธภัณฑ์    และในที่สุดศูนย์ศึกษาประวัติศาสตร์อยุธยา ที่สมัยสร้างเสร็จใหม่ๆ ในปี ๒๕๕๓ ถือว่าทันสมัยที่สุดในเอเซียตะวันออกเฉียงใต้    เวลานี้มีแต่จะทรุดโทรมลงไป เพราะขาดการดูแลปรับปรุง    และในด้านเทคโนโลยี การจัดแสดง ซึ่งสมัย ๒๔ ปีก่อนถือว่าทันสมัยมาก    เวลานี้ก็ล้าหลังไปมาก

ผมถาม ศ. ดร. ฉัตรทิพย์ว่าใช้เวลาก่อสร้างกี่ปี    ท่านบอกว่า ใช้เวลารวม ๓ ปี    โดยแบ่งเป็น ๓ ช่วง    ช่วงแรก ๑ ปี เป็นช่วงทะเลาะกัน ระหว่างฝ่ายไทยกับญี่ปุ่น    ตอนแรกคิดกันว่าจะสร้างหมู่บ้านญี่ปุ่น    ในที่สุดตกลงกันว่า สร้างศูนย์ศึกษาประวัติศาสตร์    มีคนฝ่ายไทยไม่เห็นด้วยกับการที่ญี่ปุ่นจะเป็นผู้สร้างและออกแบบ    มีการลงหนังสือพิมพ์คัดค้าน    ในที่สุดฝ่ายญี่ปุ่นยอมให้ฝ่ายไทยออกแบบทั้งอาคารและการจัดแสดง    ญี่ปุ่นเป็นเพียงผู้สร้างให้ ตามที่ฝ่ายไทยกำหนด

ช่วงที่สอง เวลา ๑ ปี เป็นช่วงของการวิจัย    เพื่อหารายละเอียดนำมาใช้สร้างโมเดลในการจัดแสดง    มีการทำงานร่วมกัน ระหว่างนักประวัติศาสตร์กับศิลปิน    ส่วนด้านเทคโนโลยีทางญี่ปุ่นมีความรู้และประสบการณ์มาก    มีการจัดแสดงด้วยเทคโนโลยี diorama ซึ่งหมายถึงมีโมเดล กับภาพวาดด้านหลัง ให้เห็นเป็นภาพสามมิติ    ส่วนที่ยากคือส่วนนิทรรศการ ที่รายละเอียดมากมาย ต้องไม่ทำแบบเดาสุ่ม หรือจินตนาการ    ต้องหาหลักฐานอ้างอิง    แต่ก็มีส่วนที่ต้องใช้จินตนาการด้วย

ช่วงที่สาม เวลา ๑ ปี เป็นการสร้างอาคารครอบส่วนนิทรรศการ    ส่วนนี้ราคาเพียง ๗๐ ล้านบาท    ในขณะที่ส่วน นิทรรศการใช้เงิน ๑๐๐ ล้านบาท

ผมเพิ่งทราบว่านิทรรศการมี ๔ ส่วน หรือ ๔ พื้นที่    เมื่อเข้าไปก็จะเข้าไปในพื้นที่ “เมืองหลวง”   ทางซ้ายมือเป็นพื้นที่ “เมืองท่า”   ทางขวามือเป็นพื้นที่ “ชีวิตชาวบ้าน”  เดินตรงเข้าไปจากพื้นที่เมืองหลวงเป็น “พื้นที่ศักดิ์สิทธิ์” หรือพื้นที่ของศูนย์กลาง อำนาจทางการเมืองการปกครอง

พื้นที่เมืองหลวง(พระนครศรีอยุธยาในฐานะราชธานี) มี ๓ นิทรรศการ    ส่วนที่ใหญ่ที่สุดคือส่วนวังกับวัด ในพื้นที่เมืองโบราณ    ถัดไปทางขวาเป็น วัดไชยวัฒนาราม จำลองผังวัดในสมัยอยุธยา    ทางซ้ายเป็นพะเนียดคล้องช้าง เพราะถือว่าช้างมีส่วนสำคัญต่อความเป็นเมืองหลวง    พื้นที่นี้รศ. ดร. ศรีศักร วัลลิโภดม เป็นผู้ออกแบบ

ตอนคิดพื้นที่จัดแสดง มีการถกเถียงกันระหว่าง ศ. อิฌิอิ (ผู้ล่วงลับ) กับ ศ. ฉัตรทิพย์    ว่าจะยกเอาความเป็นเมืองหลวง หรือความเป็นเมืองท่าของอยุธยาเป็นประธาน    หรือเป็นจุดเด่น    ศ. ฉัตรทิพย์บอกว่า ต้องเอาความเป็นเมืองหลวง    แต่ ศ. อิฌิอิ เห็นว่าความเป็นเมืองท่าเด่นกว่า     แต่ในที่สุดท่านก็อนุโลมตามฝ่ายไทย    ศ. ฉัตรทิพย์ ยกย่องความใจกว้างของ ศ. อิฌิอิมาก

พื้นที่เมืองท่า(กรุงศรีอยุธยาในฐานะเมืองท่า) มีเรือสำเภาจีนจำลองขนาด ๑ ใน ๗ ของของจริง ตั้งเด่นเป็นประธาน    ด้านหลังเรือสำเภาจีนเป็นตู้กระจก มีเรือสินค้าฝรั่งหลายแบบจำลองขนาดเล็ก เทียบกับสำเภาจีน    ที่ผนังตึกมีแผนที่บอกเส้นทางเดินเรือ ค้าขาย มีปุ่มสวิตช์ไฟให้กดดูเส้นทางค้าขายในยุคต่างๆ    เดิมมีตัวอย่างสินค้าตั้งแสดง    แต่เวลานี้หายไปหมดแล้ว    อีกด้านหนึ่งเป็นเรื่องราวการติดต่อค้าขาย กับญี่ปุ่น    พื้นที่นี้ ผศ. พลับพลึง คงชนะ เป็นผู้ทำวิจัยและออกแบบ

พื้นที่ศักดิ์สิทธิ์มีทางเดินเข้าสู่พื้นที่ คล้ายเดินเข้าปราสาทขอม    แสดงการผสมผสานระหว่างศานาพุทธกับฮินดู    ภายในตั้งแสดงพิธีถือน้ำพิพัฒน์สัตยา    พื้นที่นี้ทำวิจัยและออกแบบโดย รศ. ดร. ธิดา สาระยา

พื้นที่แสดงชีวิตชาวบ้าน(ชีวิตชาวบ้านไทยในสมัยก่อน) ออกแบบโดย ศ. ดร. ฉัตรทิพย์ นาถสุภา และ ดร. ชาคริต ชุ่มวัฒนะ    ก่อนเข้าพื้นที่นี้ มีกำแพงเก่าจำลอง ที่ผนังกำแพงเป็นภาพวาดแสดงวิถีชีวิตชาวบ้าน     ถัดเข้าไป มีโมเดลพื้นที่วัดและหมู่บ้าน ตั้งเป็นประธานสวยงามมาก    ด้านในสุดเป็นบ้านจำลอง ที่ย่อส่วนให้เข้าอยู่ในอาคารได้    ขึ้นบันไดไปชมได้    ศ. ดร. วิสุทธิ์ ใบไม้ ชมว่าเหมือนบ้านไทยโบราณจริงๆ คือบันไดไม่มีราว    คนแก่เดินขึ้นลงต้องหาที่เกาะกันจ้าละหวั่น

ในพื้นที่มีตู้ขนาดเล็ก จัดแสดงโมเดลของพิธีคลอด, โกนจุก, แต่งงาน, และเผาศพ    และมีสมุนไพรต่างๆ ตั้งแสดง    ศ. ฉัตรทิพย์ บอกล่วงหน้าว่า    มี เซ็นเซอร์ ที่เมื่อเดินผ่าน จะมีเสียงเพลงพื้นเมือง    แต่เวลาผ่านไปตั้ง ๒๔ ปี คงจะเสียหมดแล้ว    ปรากฎว่ายังใช้ได้ดีอยู่ ท่านดีใจมาก    และทำให้ผมนึกศรัทธา ว่าเทคโนโลยีญี่ปุ่นทนทานมาก    หรือมิฉนั้นก็เป็นฝีมือเจ้าหน้าที่ ของศูนย์ฯ ที่คอยซ่อมแซม    แต่เดาว่าน่าจะเป็นประการแรกมากกว่า     เพราะแม้ไฟฟ้าที่ดับไปเป็นส่วนใหญ่ ยังไม่มีการซ่อม    ทำให้พื้นที่นี้มืดทึม

ศ. ฉัตรทิพย์ บอกว่า ตอนคิดกัน คุยกันว่าต้องแสดงชีวิตยามยาก หรือลำเค็ญด้วย    จึงมีภาพวาดแสดงชีวิตไพร่  โรคระบาด  และโจรปล้น

เสร็จจากชั้นบนที่เป็นพื้นที่จัดแสดง ที่กินเนื้อที่กว่าพันตารางเมตร    ศ. ฉัตรทิพย์ พาเราไปดูพื้นที่ชั้นล่าง ที่เดิมเผื่อไว้สำหรับเป็นศูนย์ข้อมูลและห้องสมุด    ซึ่งเมื่อน้ำท่วมใหญ่ปี ๒๕๕๔ น้ำท่วมขึ้นสูงเกือบเมตร    หนังสือเสียหายหมด    หลังจากนั้นเจ้าชายญี่ปุ่นเสด็จมาเยี่ยม    เวลานี้กำลังก่อสร้างดัดแปลงพื้นที่เป็นศูนย์แสดงสินค้านานาชาติอยุธยา

ศ. ฉัตรทิพย์ เอาหนังสือ IUDEA : ศูนย์ศึกษาประวัติศาสตร์อยุธยา จัดพิมพ์เนื่องในโอกาสพิธีเปิดศูนย์ เมื่อวันที่ ๒๒ สิงหาคม ๒๕๓๓ ฉบับถ่ายเอกสาร ไปให้อ่านประกอบ    และมอบให้ผมเลย     เจ้าหน้าที่ของศูนย์บอกว่า มีคนมาถามซื้อบ่อยๆ แต่ไม่มีแล้ว     จริงๆ แล้ว หากอ่านจาก เว็บไซต์มีรายละเอียดดีทีเดียว    เป็นเว็บไซต์ของศูนย์อยุธยาศึกษา มรภ. พระนครศรีอยุธยา     ที่เว็บไซต์มีรูปด้านหน้าของศูนย์ ที่ ศ. ฉัตรทิพย์อธิบายว่า สร้างจำลองแบบป้อมในสมัยโบราณ

เราไปถึงเวลา ๑๑ น.    ดูเสร็จ ๑๓ น.   แล้วไปที่ร้านแพกรุงเก่า กินกุ้งแม่น้ำเผา     ขนมจีนแกงเขียวหวานลูกชิ้นปลา    และผัด สายบัว    อาหารอร่อยทุกอย่าง   คราวนี้ผมลืมถ่ายรูปอาหาร

๙ มี.ค. ๕๗

เนื่องจากระบบทำให้ผมไม่สามารถคัดลอกในส่วนที่เป็นรูปภาพมาเผยแพร่ในหน้านี้ได้ หากท่านใด้องการชมภาพประกอบโปรดเข้าไปดูได้ใน like :

http://www.gotoknow.org/posts/565346

ปลัดสำนักนายกรัฐมนตรีเยี่ยม จ.พิจิตร

ที่ จ.พิจิตร บ่ายวันนี้ / เวลา ๑๔.๐๐ น. ม.ล. ปนัดดา ดิศกุล รองปลัดกระทรวงมหาดไทย ปฏิบัติหน้าที่ปลัดสำนักนายกรัฐมนตรี แสดงปาฐกถาพิเศษเรื่อง "ความรู้รักสามัคคีสร้างความปรองดองชาติไทย" แก่หัวหน้าส่วนราชการ พลเรือน ทหาร ตำรวจ สมาชิกเหล่ากาชาด ภาค ๙ คณาจารย์และนักเรียนโรงเรียนพิจิตรพิทยาคม ณ หอประชุมใหญ่ โรงเรียนพิจิตรพิทยาคม อ.เมือง จ.พิจิตร 

ม.ล. ปนัดดา กล่าวตอนหนึ่งว่า หมดเวลาความขัดแย้งของประเทศไทยแล้ว ถือเป็นห้วงเวลาที่ผ่านไปอย่างเปล่าประโยชน์ ทำให้ไทยล้าหลัง ผู้คนแตกแยกเพราะระบบการเมืองที่ขาดระบบแบบแผนและไม่ยึดหลักธรรมาภิบาลตามที่ต่างเคยถวายคำสัตย์ปฏิญาณและให้คำมั่นสัญญาแก่ประชาชน ทำให้สังคมเกิดความเห็นแก่ตัว ชนิดที่ไม่เคยเกิดขึ้นมาก่อนในสังคมไทย ทั้งที่ในอดีตบ้านเมืองไทยเป็นแบบอย่างทางตรรกะแห่งความเป็นอารยประเทศ คนไทยเป็นชนชาติที่เปี่ยมด้วยไมตรีจิตและจริงใจ

เราคนไทยทุกคนต้องหันกลับมามองย้อนสู่อดีตแห่งความภาคภูมิใจและเดินไปข้างหน้าเพื่อดำรงรักษาชาติประเทศที่มีความร่มเย็นเป็นสุขให้แก่ลูกหลาน ผู้ใหญ่ต้องช่วยกันเสริมสร้างแบบอย่างที่สร้างสรรค์ ต้องไม่ลืมว่า "เราทุกคนรักจังหวัดของเราได้ รักภาคของเราได้ แต่เราต้องรักประเทศไทยยิ่งกว่า" ไม่ใช่ให้ปัญหาทางการเมืองที่ขาดจรรยาบรรณมาแบ่งแยกพี่น้องคนไทยออกจากกัน ม.ล. ปนัดดา กล่าว

๑๘ มิ.ย. ๕๗ / OPMT 26