เพราะนโยบายทางการเมืองที่ท้าทาย ไม่แยกการเรียนของเด็กเก่งกับเด็กหัวช้า จึงมีส่วนทำให้ประเทศฟินแลนด์ มีคุณภาพของการศึกษาในระดับนำของโลก เมื่อมีการประเมินเปรียบเทียบระหว่างประเทศ ของเยาวชนอายุ ๑๕ ปี ที่เรียกว่า PISA

นี่คือข้อสรุป จากการไปดูงานด้านการศึกษาที่ฟินแลนด์ ระหว่างวันที่ ๒๘ - ๒๙ เมษายน ๒๕๕๗ ร่วมกับคณะ ของสถาบันอาศรมศิลป์

นโยบายประเทศกำหนดค่านิยมหรืออุดมการณ์ หรือเป้าหมาย แล้วมอบหมายให้ฝ่ายวิชาการกับฝ่ายปฏิบัติไปหาวิธีบรรลุ เป้าหมายเอาเอง

อุดมการณ์คือยกระดับพัฒนาการ หรือความเป็นทรัพยากรมนุษย์ที่ทรงคุณค่าของเด็กทุกคน ไม่ใช่เฉพาะของเด็กหัวดี มองว่าทรัพยากรที่มีคุณค่าสูงสุดของประเทศคือมนุษย์ ไม่ใช่ทรัพยากรธรรมชาติหรือสิ่งของเงินทอง และมนุษย์นั้น มีศักยภาพให้พัฒนาได้มาก หรือไม่สิ้นสุด หากจัดการศึกษาอย่างถูกต้อง

วงการศึกษาของฟินแลนด์ค่อยๆ ทำวิจัยอย่างต่อเนื่อง จากการทดลองพัฒนาเด็กเพื่อเป้าหมายดังกล่าว และเมื่อบ่าย วันที่ ๒๙ เมษายน ๒๕๕๗ ศาสตราจารย์ Erno Lehtinen แห่งภาควิชาการฝึกหัดครู และศูนย์วิจัยการเรียนรู้ มหาวิทยาลัยตูรกู ประเทศฟินแลนด์ บอกเราว่า ต้องนิยามคำว่าความรู้ และ การเรียนรู้ เสียใหม่

ท่านบอกว่า ฟินแลนด์เปลี่ยนนิยามของการศึกษาจากการถ่ายทอดความรู้ เป็น high level teachingซึ่งหมายความว่า ครูต้องเอาใจใส่กระบวนการเรียนรู้ที่กำลังเกิดขึ้นภายในตัวศิษย์

การสอนระดับสูง หมายถึงการอำนวยให้เกิดกระบวนการเรียนรู้ภายในตัวผู้เรียน

หัวใจของการพัฒนาโรงเรียน คือการทำให้เกิดความเข้าใจกระบวนการเรียนรู้ในทุกรูปแบบของการสอน ได้แก่เข้าใจทฤษฎีการเรียนรู้หลายแบบ และการบรรลุการเรียนรู้ที่ลึกซึ้ง (deep learning)

นักเรียนต้องมีทัศนคติที่ถูกต้องต่อสิ่งที่เรียกว่า ความรู้

ความรู้ไม่ใช่สิ่งที่คงที่ตายตัว ที่กำหนดโดย “ผู้รู้”

ความรู้ขึ้นกับบริบทแวดล้อม (context) และขึ้นกับหลักฐานสนับสนุน (evidence)

ความรู้มีการเปลี่ยนแปลง

ผมเติมเข้าไปเองอีกข้อหนึ่งว่า ความรู้คือสิ่งที่เกิดขึ้นภายในตัวผู้เรียน ไม่ใช่สิ่งที่รับถ่ายทอดเข้าไปจากภายนอก

เพราะนิยามใหม่ของความรู้ จึงเกิดนิยามใหม่ของการเรียนรู้ นิยามใหม่ของการฝึกหัดครู นิยามใหม่ของการทำหน้าที่ครู ที่นำไปสู่คุณภาพการศึกษา ที่เป็นจุดเด่นของประเทศฟินแลนด์ในช่วง ๒๐ ปีที่ผ่านมา

วิจารณ์ พานิช

๓๐ เม.ย. ๕๗

สนามบิน เฮลซิงกิ ระหว่างรอขึ้นเครื่องกลับ ออสโล