บ่ายวันที่ ๑๗ ก.พ. ๕๗ มีการประชุมคณะกรรมการบริหาร หอจดหมายเหตุพุทธทาสฯ กรรมการท่านหนึ่งกล่าวติดตลกว่า ที่ผ่านมาประสบความสำเร็จในการบริหารอัตตา ซึ่งหมายถึงอัตตาของคนดี คนมีธรรมะ แต่ยึดมั่นถือมั่นอาจารย์คนละสำนัก
หมายความว่า หอจดหมายเหตุพุทธทาสทำงานเผยแผ่ธรรมะ โดยไม่ยึดติดนิกาย ไม่ยึดติดอาจารย์ และถึงกับไม่ยึดศาสนา คือร่วมมือกับศานาอื่นก็ได้ ในการชักชวนให้คนมีธรรมะ
ตอนนี้ต้องเอ่ยเรื่องไม่ยึดติดกันหน่อย เพราะเพิ่งมีประกาศเปลี่ยนสีจีวรออกมาพอดี
ผมกล่าวต่อที่ประชุมว่า หลังจากคณะกรรมการมูลนิธิมอบนโยบายให้ดำเนินการพัฒนาระบบการ จัดการ ของหอจดหมายเหตุพุทธทาสฯ ให้ใช้การจัดการสมัยใหม่ และมีอาสาสมัครหลายท่านเข้ามาช่วยกัน พัฒนาระบบ โดยเฉพาะอย่างยิ่ง คุณอนุวัฒน์ จงยินดี จาก SCG ทำให้ระบบการจัดการของหอจดหมายเหตุ พุทธทาสฯ พัฒนาขึ้นมาก
เรามีเป้าหมายร่วมกันที่จะให้หอจดหมายเหตุพุทธทาสฯ ทำหน้าที่เผยแผ่ธรรมะแก่สังคม และแก่ เพื่อนมนุษย์ ให้มีความยั่งยืนถาวร จึงต้องมีระบบจัดการ ระบบตรวจสอบ และระบบกำกับดูแล ที่เข้มแข็ง การทำงานเพื่อประโยชน์สาธารณะ งานอาสาสมัคร ก็ต้องมีระบบที่ดี ที่เข้มแข็ง กิจการจึงจะมั่นคงยั่งยืน
ผมไปถึงหอจดหมายเหตุฯ ก่อนเวลาประชุมครึ่งชั่วโมง ที่ลานชั้นล่างของอาคารมีลมโชยตลอดเวลา เป็นสถานที่สัปปายะอย่างยิ่ง คุณนิคม เจตน์เจริญรักษ์ หนึ่งในห้าไวยาวัจกรของสวนโมกข์ และเป็นรอง ประธานกรรมการบริหารหอจดหมายเหตุฯ ด้วย กำลังนั่งคุยกันกับอาจารย์โพธิพันธุ์ พานิช กรรมการอีกท่านหนึ่ง เกี่ยวกับเรื่องการบริหารจัดการที่สวนโมกข์ ผมเข้าร่วมคุยด้วย อีกสักครู่ คุณหมอบัญชา พงษ์พานิช ก็มาร่วมสนทนาอีกท่านหนึ่ง
ท่านเหล่านี้รู้ความเคลื่อนไหว ตื้นลึกหนาบางเรื่องเกี่ยวกับสวนโมกช์ในแง่มุมต่างๆ ในขณะนี้ดีมาก ผมจึงมีโอกาสเรียนรู้ และสรุปกับตนเองว่า ปัญหาที่สวนโมกข์เกิดจากขาดระบบการจัดการสมัยใหม่ และ ระบบการจัดการคณะสงฆ์และวัดในพระพุทธศาสนาของประเทศไทย เป็นระบบที่รวมศูนย์เกินไป สวนโมกข์ที่ สามารถดำรงอยู่ที่ชายขอบของระบบรวมศูนย์ได้ด้วยบารมี และปรีชา ของท่านพุทธทาส และยังต่อมาในสมัย ท่านอาจารย์โพธิ์ (พระภาวนาโพธิคุณ) ๒๐ ปี บัดนี้ ดูจะทานอำนาจรวมศูนย์ได้ยาก และมีผู้ใหญ่หลายท่าน บอกผมว่า เมื่อเข้าไปในสวนโมกข์ (ที่ไชยา) รู้สึกว่าสวนโมกข์เปลี่ยนไป
ท่านที่นั่งคุยหารือกันบอกผมว่า ท่านพระอาจารย์สุชาติ เจ้าอาวาสสวนโมกข์องค์ปัจจุบันถามถึงผม ท่านเหล่านี้บอกให้ผมลงไปที่สวนโมกข์สักครั้ง ผมถามว่า จะให้ผมไปทำอะไร เพราะผมเป็นคนที่คล้ายๆ คนนอก คนไม่รู้ตื้นลึกหนาบางของกิจการของสวนโมกข์ แถมยังเป็นคนห่างวัดเสียอีกด้วย
ท่านเหล่านั้นบอกว่า ไปในฐานะคนที่ได้รับความเชื่อถือ ทำให้ผมงงมาก ว่าเชื่อถือในฐานะอะไร
กลับมาไตร่ตรองที่บ้าน ว่าที่ผ่านมา ผมโชคดีมากที่ได้รับความไว้วางใจให้ทำงานที่มีคุณค่าสูง และ ทำให้ผมได้เรียนรู้สูงด้วย จำนวนมากมายหลายเรื่อง ทั้งๆ ที่ผมไม่น่าจะทำงานเหล่านั้นได้ ในที่สุดผมก็ค้นพบ วิธีทำงานแบบที่ผมเรียกว่า Value-Based Work คือมุ่งทำงานเพื่อค้นหาคุณค่า ไม่ใช่ทำงานเพื่อชื่อเสียงหรือ ผลงานของตน ส่วนนั้นยกให้คนอื่นหรือน้องๆ เพราะเขายังอยู่ในวัยที่ต้องการผลงาน และยังต้องการชื่อเสียง เพื่อสร้างเนื้อสร้างตัว หรือเพื่อผลประโยชน์ตอบแทนอย่างอื่น
คนแก่ขนาดผม ได้มีงานที่มีคุณค่าสูงทำ ก็พอใจแล้ว มีความสุขความพอใจอยู่ที่คุณค่าของงาน และผมยิ่งสนุกตรงที่เรื่องคุณค่านี้มันมีความซับซ้อน และมองได้หลายแง่หลายมุม ผมจึงได้โอกาสทำความเข้าใจ หรือขุดคุ้ยหาคุณค่าในงานเหล่านั้น แล้วนำออกมาสื่อสาร ให้กำลังใจแก่ผู้เกี่ยวข้อง เป็นการทำงานเติมพลัง ให้แก่ผู้เกี่ยวข้อง ซึ่งแปลกมาก ที่ไม่ค่อยมีคนทำ หรืออาจทำไม่เป็น
ที่จริงผมก็ทำไม่เป็น แต่เมื่อค่อยๆ ฝึกฝนไปเรื่อยๆ ผมรู้สึกว่า ผมมองเห็นคุณค่าของงาน เพื่อประโยชน์ของสังคม และงานสร้างสรรค์ ในมิติต่างๆ ชัดขึ้น โดยผมเข้าใจว่า หากเราแยกตัวเราออกจาก ผลประโยชน์ในกิจการงานนั้น เราจะมองเห็นกิจการนั้นในมิติที่ลึกและหลากหลายขึ้น และเข้าใจคุณค่า ในมิติที่หลากหลายและลึกขึ้นด้วย ไม่ทราบว่า ผมเข้าข้างตัวเอง หรือยกหางตัวเองหรือเปล่า
โดยกระบวนการนี้ ผมเข้าใจว่า ผมจัดการอัตตาของตนเองได้ดีขึ้น ไม่ทราบว่าความเชื่อถือที่ผมได้รับ มาจากปัจจัยนี้หรือเปล่า
วิจารณ์ พานิช
๑๘ ก.พ. ๕๗