Thaiihdc.org

วันที่ ๒๖ กันยายน ๒๕๕๗ สำนักงานพัฒนาเศรษฐกิจและสังคมแห่งชาติ จัดการประชุมประจำปี ๒๕๕๗ “การพัฒนาคนเพื่ออนาคตประเทศไทย” โดยเสนอหลักการ “ร่วมพัฒนาคนในทุกมิติ สร้างพลังร่วมทุกระดับ พร้อมใช้เทคโนโลยีและนวัตกรรมนำการพัฒนา เพื่อเพิ่มความสามารถในการแข่งขัน ร่วมพัฒนาสังคมไทยสู่ความสุขอย่างยั่งยืน”

การประชุมนี้จัดที่ ศูนย์การประชุม อิมแพ็คท์ เมืองทองธานี มีคนเข้าร่วมประมาณ ๒,๕๐๐ คน ท่านนายกรัฐมนตรี พลเอกประยุทธ จันทร์โอชา ไปเป็นประธานเปิด และกล่าวปาฐกถานำ ตามกำหนดการเดิม ใช้เวลา ๔๕ นาที แต่ท่านใช้เวลากว่า ๑ ชั่วโมง โดยอ่านตามร่างคำกล่าวแล้วพูดขยายความเข้าสู่สภาพบ้านเมืองในปัจจุบัน ฟังดูแล้วท่านหงุดหงิดกับการถูกสื่อมวลชน และฝ่ายตรงข้ามตอดโน่นตำหนินี่ ซึ่งผมก็เห็นตรงกับท่านว่า การพูดเช่นนี้ เป็นการต่อความยาวสาวความยืด หรือท่านจงใจพูดเป็นสายล่อฟ้าก็ไม่ทราบ ฟังการบรรยายของท่านนายกประยุทธได้ ที่นี่

ผมชอบใจยุทธศาสตร์ที่สภาพัฒน์เสนอ และนำมาใช้ในการจัดการประชุมด้วย คือการสนับสนุนให้เกิดการริเริ่ม สร้างสรรค์ ในส่วนของพื้นที่และหน่วยปฏิบัติ แล้วนำเอาผลสำเร็จมา ลปรร. กัน เพื่อส่งเสริมการต่อยอดและขยายผล

ช่วงบ่าย ผมไปเข้าฟังการประชุมห้องย่อยที่ ๔ เรื่องการพัฒนาชุมชนเมือง ได้ฟังเรื่องราวความสำเร็จของเทศบาลเมือง พนัสนิคม จากท่านนายกเทศมนตรี นายวิจัย อัมราลิขิต ที่เป็นนายกฯ ติดต่อกันมากว่า ๓๐ ปี ที่ประสบความสำเร็จในการพัฒนา เทศบาลเมืองพนัสนิคมให้เป็นเมืองน่าอยู่ (Healthy City) และกำลังได้รับทุนจาก อียู ให้มาพัฒนาเป็น เมือง คาร์บอนต่ำ ฟังท่านเล่าวิธีทำงานแล้วผมรู้สึกว่าน่าชื่นชมมาก

ส่วนเทศบาลนครพิษณุโลก นพ. สุธี ฮั่นตระกูล รองนายกเทศมนตรีมาเล่าความสำเร็จเรื่องการจัดการขยะ ซึ่งอ่านได้ที่นี่ น่าเสียดายมากที่ผมไม่สามารถอยู่ฟังคุณหมอสุธีได้ เพราะต้องออกจากห้องประชุม เดินทางไปสนามบินสุวรรณภูมิ เพื่อขึ้นเครื่องบินไปเชียงใหม่

ย้อนกลับมาช่วงเช้า หลังจากท่านนายกรัฐมนตรีพูดจบ และออกไปชมนิทรรศการ มีการฉายวีดิทัศน์จากรายการทีวี ที่ท่านประธานคณะกรรมการพัฒนาเศรษฐกิจและสังคมแห่งชาติ คุณพารณ อิศรเสนา ณ อยุธยา ไปออกรายการทีวี เมื่อวันที่ ๒๔ กันยายน ๒๕๕๗ แล้วหลังจากนั้นเป็นรายการอภิปราย “การพัฒนาคนเพื่ออนาคตประเทศไทย” ที่เมื่อท่านเลขาธิการสภาพัฒน์ นำเสนอสั้นๆ ก็ตามด้วยการอภิปรายโดย ๓ ท่าน คือ ผม คุณโฆสิต ปั้นเปี่ยมรัษฏ์ และคุณศุภชัย เจียรวนนท์

จึงนำ narrated ppt คำอภิปรายของผม มา ลปรร. ที่นี่ โดยเมื่อกลับมา AAR การพูดของตนเองทีหลัง ผมคิดว่าหากผมพูดเรื่องการพัฒนาคนตามแนวที่เสนอในหนังสือ The Heart of Higher Education ที่ผมบันทึกไว้ ที่นี่ อาจสื่อสารการพัฒนาคนสองด้าน คือด้านการเก่งทักษะภายนอก กับเก่งทักษะภายในตน เป็นประโยชน์ต่อที่ประชุมมากกว่า

ผมได้เรียนรู้จากคุณโฆสิต เกี่ยวกับผลกระทบจากโครงสร้างอายุประชากรไทย ที่เป็นสังคมคนแก่ และครอบครัวเดี่ยว จะมีผลกระทบสูงมาก

วิจารณ์ พานิช

๒๖ ก.ย. ๕๗

ท่านพุทธทาสกล่าวว่า การปฏิบัติมาก่อนทฤษฎี คนที่ปฏิบัติเรื่องใดเรื่องหนึ่งประสบความสำเร็จ จะยังไม่รู้ว่าตนใช้ทฤษฎีหรือหลักการอะไร ต้องมาไตร่ตรองตีความทำความเข้าใจภายหลัง จึงเกิดทฤษฎี และชื่อของกระบวนการนั้นๆ

เมื่อ ๒๐ - ๓๐ ปีมาแล้ว ตอนที่ญี่ปุ่นรุ่งโรจน์ ฝรั่งตีความเคล็ดลับของความสำเร็จนั้นเป็นการใหญ่ เกิดขบวนการ QCC, TQC, CQI, Kaisen, เป็นต้น ผมเองก็ได้เรียนรู้ทักษะด้านการจัดการมากับคลื่นลูกนั้น รวมที่งคลื่น KM ซึ่งเป็นคลื่นลูกหลัง

บัดนี้ จีนผงาด ฝรั่งก็ตามไปเรียนรู้อีก ดังบทความ The China Wave ในนิตยสาร The Economist ฉบับวันที่ ๑๓ กันยายน ๒๕๕๗ บอกว่า ในวารสาร MIT Sloan Management Review ฉบับใหม่ มีบทความเรื่อง innovation &management ในจีนเกือบทั้งฉบับ รวมทั้งเรื่อง Accellerated Innovation : The New Challenge from China โดย Peter Williamson & Eden Yin แห่ง Judge Business School, Cambridge University และใน Harvard Business Review ก็ลงเรื่อง A Chinese Approach to Managementโดย Thomas Hout, Monterrey Institute of International Studies and David Michael, Boston Consulting Group

เขาเอ่ยถึงจุดเด่นของจีนด้านความเร็วในการเรียนรู้ ตามทัน และสร้างนวัตกรรม รวมทั้งความฉลาดในการใช้ผู้บริโภค เป็น co-creator ของเทคโนโลยี และผลิตภัณฑ์

วิจารณ์ พานิช

๑๙ ก.ย. ๕๗

บนเครื่องบินการบินไทยจากกรุงเทพไปปักกิ่ง

เช้าวันที่ ๒๗ สิงหาคม ๒๕๕๗ ทีมงานจากบริษัทจินตนาการมาขอสัมภาษณ์ ถ่ายทำวีดิทัศน์ เรื่อง การพัฒนาคุณธรรมในศตวรรษที่ ๒๑ สำหรับเอาไปประกอบพิธีเปิดการประชุมของศูนย์คุณธรรม ผมเตรียม ppt อธิบายการตีความของผม ดังแนบ

น่าเสียดายที่ผมลืมบันทึกเสียงไว้ เพราะว่าให้พูดใหม่ หรือเขียน ก็จะไม่ได้พลังเหมือนเดิม จึงขอสรุปคร่าวๆ ว่า ผมมองเรื่องการพัฒนาคุณธรรม ว่าต้องพัฒนาทุกคน ทุกอายุ ทุกที่ ทุกเวลา ในทุกเรื่อง มองว่าคุณธรรมเป็น “ยาดำ” แทรกอยู่ในทุกกิจกรรมของชีวิต

ผมมองว่า “แรงถ่วง” การพัฒนาคุณธรรมในสังคมไทย มี ๒ ประการ คือ (๑) ความเหลื่อมล้ำในสังคม ที่ทำให้มีเด็กไทยประมาณหนึ่งในสาม ที่เกิดมามีความอ่อนแอของระบบพัฒนาคุณธรรม ติดตัวมาตั้งแต่เล็ก และ (๒) ระบบการศึกษาที่เป็นมิจฉาทิฐิ มุ่งสอนเพื่อสอบ เป็นต้นเหตุของความเสื่อมเสียศีลธรรม ในสังคม

ความอ่อนแอของต้นทุนในการพัฒนาคุณธรรมในเด็กไทย มาจากความอ่อนแอของ HPA Axis อันเป็นผลจากความเครียดเรื้อรังในทารกในครรภ์ และในวัยเด็กเล็ก ทำให้ร่างกายปิดสวิตช์ HPA Axis มีผลให้การเรียนรู้และพัฒนา EF เกิดยาก รวมทั้งทำให้การฝึกฝน Limbic System โดย Neocortex ของสมอง เกิดยากด้วย สมองสัตว์เลื้อยคลานในคนแบบนี้จึงเชื่องยาก ฝึกให้ทำงานด้วยคุณธรรมสูงได้ยากขึ้น

จะให้สังคมไทยมีพลเมืองรุ่นใหม่ที่มีคุณธรรมสูง ต้องเปลี่ยนกระบวนทัศน์ของระบบการศึกษา จากมิจฉาทิฐิ สู่สัมมาทิฐิ คือเปลี่ยนจากเน้นสอนแบบถ่ายทอดความรู้สำเร็จรูป เป็นเน้นสอนแบบกระตุ้น ให้ผู้เรียนสร้างความรู้ขึ้นภายในตน โดยการลงมือทำและคิดไตร่ตรองทบทวน (reflection/ AAR) โดยครูต้องมีทักษะในห้องเรียนแบบใหม่

ทักษะในห้องเรียนแบบใหม่ของครู คือทักษะในการตั้งเป้าหมายการเรียนที่ผลลัพธ์การเรียนรู้ แล้วคิด ถอยหลังมาสู่การออกแบบกระบวนการเรียนรู้ การประเมินผลลัพธ์ (Formative Assessment) และการให้ Constructive Feedback ให้นักเรียนเกิดความมุมานะ หรือความสนุกสนาน ในการเรียน

การกำหนดผลลัพธ์การเรียนรู้ และการออกแบบและดำเนินการอำนวยความสะดวกการเรียนรู้ ต้องเริ่มจากผลลัพธ์การเรียนรู้ระดับที่ง่ายไปสู่ยาก ที่เรียกว่าผลลัพธ์การเรียนรู้ระดับสูง (Higher order learning outcome) ตามลำดับความยกง่ายคือ รู้ เข้าใจ ปฏิบัติได้ วิเคราะห์ สังเคราะห์ ประเมิน พัฒนาทักษะการเรียนรู้ และเปลี่ยนกระบวนทัศน์ ประเด็นสำคัญคือ ต้องบรรลุเป้าหมายระดับสูงด้วย

ในหนังสือ ระบบการศึกษาที่แก้ความทุกข์ยากของคนทั้งแผ่นดิน ศ. นพ. ประเวศ วะสี เสนอไตรยางค์แห่งการเรียนรู้ ซึ่งประกอบด้วย รู้ทำ (เรียนรู้ในฐานวัฒนธรรม) รู้คิด (เรียนรู้ในฐานวิทยาศาสตร์) และ รู้แจ้ง (เรียนรู้ในฐานจิตใจ) ซึ่งผมตีความว่า ตอนเรียน เป็นการเรียนแบบบูรณาการไปด้วยกัน การพัฒนาคุณธรรมจึงบูรณาการอยู่ในการเรียนทั้ง ๓ ฐาน

จะเกิดการพัฒนาคุณธรรมได้ การเรียนรู้ต้องเปลี่ยนรูปแบบ จากเรียนแบบเน้นแข่งขัน เป็นเรียนแบบร่วมมือกับเพื่อน จากเรียนคนเดียว เป็นเรียนเป็นทีม และอื่นๆ ตามในสไลด์

ในบันทึกชุด สอนเด็กให้เป็นคนดี (www.gotoknow.org/posts/tags/สอนเด็กให้เป็นคนดี) มีปัจจัยสำคัญ ๘ ประการตามในสไลด์ และมีรายละเอียดอ่านได้จากบันทึกทั้ง ๑๙ ตอน ซึ่งในหนังสือ โรงเรียนคุณธรรม ช่วยกันสร้างคนดีให้บ้านเมือง ท่านองคมนตรี ศ. นพ. เกษม วัฒนชัย ใช้เพียง ๓ ปัจจัย คือ ความซื่อสัตย์ ความรับผิดชอบ และจิตอาสา

หนังสือดังกล่าว อัญเชิญพระราชดำรัสของพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวรัชกาลปัจจุบัน ดังในสไลด์ ซึ่งสรุปได้ชัดเจนว่า เด็กต้องเรียนความรู้ หัดทำงาน และฝึกทำความดี ตรงกับแนวความคิดการเรียนรู้ ในศตวรรษที่ ๒๑ ที่จะพัฒนาคุณธรรมขึ้นได้ในจิตใจ

สรุปได้ว่า การพัฒนาคุณธรรมในเด็กให้ได้ผล ต่อฝึกทักษะให้แก่ครู และพ่อแม่ ให้เป็น “โค้ชคุณธรรม” และ “โค้ชครบด้าน” ให้เด็กได้ฝึกแทรกอยู่ในทุกกิจกรรม ได้ฝึกคุณธรรมโดยไม่รู้ตัว ครูต้องฝึกทักษะการเป็น โค้ช จาก workshop และจากการนำ Best Prcatice มาแลกเปลี่ยนเรียนรู้กัน

วิจารณ์ พานิช

๒๗ ส.ค. ๕๗