Thaiihdc.org

บันทึกนี้ต่อเนื่องจากบันทึกที่แล้ว    ได้แรงบันดาลใจจากการประชุมคณะกรรมการชี้ทิศทาง โครงการจัดตั้งสถาบันวิจัย ระบบการเรียนรู้ ที่ ทีดีอาร์ไอ เมื่อบ่ายวันที่ ๖ มีนาคม ๒๕๕๗

ทีมงาน นำโดย ดร. สมเกียรติ ตั้งกิจวานิชย์ ประธาน ทีดีอาร์ไอ    เสนอภาพความเป็นจริงของระบบการศึกษา     และวิเคราะห์โอกาสทำงานแก้ไขปัญหาความอ่อนแอของระบบการศึกษาอย่างดียิ่ง    และเสนอแนวทางการทำงานวิจัย เพื่อให้เกิดผลงานเร็ว (quick win) สำหรับขับเคลื่อนการเปลี่ยนแปลง     เสนอโครงการย่อยที่จะได้ผลสำเร็จใน ๑ ปี จำนวน ๖ โครงการ

ดร. กอบศักดิ์ ภูตระกูล ผู้ช่วยผู้จัดการใหญ่ ธนาคารกรุงเทพ ให้ความเห็นว่า เรากำลังดำเนินการเพื่อการเปลี่ยนแปลง    จึงต้องมีภาพที่ต้องการให้ชัด    แล้ว “กลัดกระดุมเม็ดแรก” ให้ถูก    แล้วกระดุมเม็ดต่อๆ มาก็จะถูกต้องลงตัว     คือสามารถ ดำเนินการขับเคลื่อนการเปลี่ยนแปลงได้อย่างถูกต้อง    ท่านเสนอให้กำหนดเป้าหมายที่คุณภาพของผลสัมฤทธิ์ของการเรียนรู้

ผมนั่งฟังการเสวนาที่มีรสชาติยิ่งอย่างสนใจ    แต่ไม่ได้พูดอะไร    จนท่านประธานของการประชุม คือ ดร. กฤษณพงศ์ กีรติกร ถามว่า ทำไมผมไม่พูดอะไรเลย

ผมจึงได้โอกาสบอกความรู้สึกว่า เป้าหมายใน ๑ ปี มีหลายอย่างเกินไป และกระจัดกระจาย    อคติของผม คือต้องมุ่งเป้า ที่คุณภาพของผลสัมฤทธิ์ในการเรียน    โดยเน้นดำเนินการปรับปรุงที่จุดเชื่อมระหว่างนักเรียนกับครู    แล้วให้คุณหรือการตอบแทน แก่ครูที่มีผลงานผลสัมฤทธิ์ของศิษย์ดี    โดยต้องนิยามผลสัมฤทธิ์ในการเรียนรู้ใหม่    ไม่ใช่ดูที่ผลสอบปลายปี    แต่ดูที่ Net Gain หรือ Value-Add ใน ๑ ปี ที่นักเรียนแต่ละคนเรียนรู้เพิ่มขึ้น    โดยต้องไม่ดูเฉพาะที่การเรียนวิชา ต้องวัดการเรียนรู้รอบด้าน หรือพหุปัญญา

การวัดผลงานของครูที่ Net Gain เฉลี่ยใน ๑ ปี ยังไม่พอ    ต้องวิเคราะห์ด้วยว่า Net Gain ของนักเรียนกลุ่ม 25% บนที่เรียนเก่ง    กับของนักเรียนกลุ่ม 25% ล่าง ที่เรียนเก่งน้อยที่สุด แตกต่างกันแค่ไหน   หากแตกต่างกันมาก ถือว่าครูยังทำหน้าที่ ยังไม่ดีพอ    เพราะตามผลงานวิจัยของต่างประเทศ ครูที่เก่ง และเอาใจใส่นักเรียนทุกคนเท่าเทียมกัน    นักเรียนในชั้นจะมี Net Gain เท่าๆ กัน หรือไม่ต่างกันมาก    นักเรียนที่หัวช้า จะมี Net Gain ต่ำกว่านักเรียนหัวดีเพียงเล็กน้อย

ผมบอกที่ประชุมว่า ผมเคยท้าทาย ดร. สีลาภรณ์ บัวสาย ว่าหากมีหน่วยงานเอาเงินมาให้ผมทำเรื่อง Net Gain เพื่อขับเคลื่อนการเปลี่ยนแปลงครู สู่การพัฒนาคุณภาพการศึกษา    หากมีเงินให้ ๒๐๐ ล้านบาท ใน ๕ ปี ผมจะรับทำให้ เหมือนกับทำเรื่อง KM เมื่อกว่าสิบปีมาแล้ว    แต่โชคดีที่ข้อท้าทายของผม ไม่มีใครถือเป็นเรื่องจริงจัง     เพราะผมอาจทำไม่สำเร็จ หรืออาจตายเสียก่อนก็ได้

นี่คือความฝันยุทธศาสตร์สร้างการเปลี่ยนแปลง ในคุณภาพของการศึกษาไทย ของผม

๙ มี.ค. ๕๗

บันทึกนี้เขียนที่ GotoKnow โดย Prof. Vicharn Panich

บันทึกชุดนี้มี ๑๐ ตอน   ที่ตีความจากการอ่านหนังสือ Education Nation : Six Leading Edges of Innovation in Our Schools เขียนโดย Milton Chen

บันทึกตอนที่ ๖ นี้ ตีความจาก Edge 4. The Time/Place Edge : Learning Anytime, Anywhere

เทคโนโลยีด้าน ไอซีที ช่วยปลดปล่อย หรือให้อิสระแก่การเรียนรู้    ไม่ต้องผูกพันกับห้องสี่เหลี่ยม ที่เรียกว่าห้องเรียน    และไม่ต้องจำกัดอยู่เฉพาะในเวลาที่โรงเรียนกำหนดให้เป็น “เวลาเรียน” อีกต่อไป    นักเรียนจะเรียนที่ไหน เวลาใด ก็ได้

หมายความว่า เทคโนโลยี ไอซีที ช่วยปลดปล่อย    หรือเปิดโอกาส ให้การเรียนรู้เปลี่ยนโฉมไปโดยสิ้นเชิง ในเรื่อง กาละและเทศะ ของการเรียนรู้    แล้วระบบการศึกษาไทย จะใช้พลังของการปลดปล่อยนี้หรือไม่

แต่ปัจจัยที่ขับเคลื่อนการเปลี่ยนกาละเทศะ ของการเรียนของนักเรียน มีมากกว่าเทคโนโลยีอย่างมากมาย    คือเชื่อมโยงกับวิถีชีวิตของคนสมัยใหม่ ที่อยู่ในเมือง    ที่เวลาทำงานและเดินทางของพ่อแม่ ทำให้ลูกเลิกเรียนก่อน แต่ไม่รู้จะ ไปไหน ก่อนที่พ่อแม่จะมารับ    รวมทั้งความจำเป็นที่เด็กจะต้องออกไปทำกิจกรรมกลางแจ้ง เพื่อลดปัญหา โรคอ้วน เป็นต้น

เทคโนโลยี ไอซีที เป็นทั้งตัวปัญหา และเป็นทั้งโอกาส ต่อการเรียนรู้ให้รู้จริง    หากเด็กเอาไปใช้เล่นเกม หรือติดต่อกับเพื่อนในทางเสื่อมเสีย   ไอซีที ก็เป็นตัวปัญหา    วงการศึกษาจึงต้องฝึก ให้ศิษย์รู้จักใช้ ไอซีที เพื่อประโยชน์ต่อการเรียน หรือประโยชน์ต่อชีวิตอนาคตของตน   ไม่ถูกความเย้ายวน ชักจูงให้ใช้ ไอซีที ไปในทาง เสื่อมเสียแก่อนาคตของตนเอง    หนามยอก ต้องเอาหนามบ่ง    คือต้องเปลี่ยนบทบาทของเยาวชน จากเสพสื่อเพื่อความบันเทิง เป็นใช้สื่อเพื่อการเรียนรู้และสร้างสรรค์

การส่งเสริมให้เด็กเรียนโดยทำกิจกรรม ทำโครงงานเป็นทีม ในเรื่องที่เป็นประโยชน์ต่อการพัฒนาชุมชน ของตนเองอย่างเอาจริงเอาจัง    เปิดโอกาสให้เด็กได้ออกสำรวจพื้นที่ และค้นคว้าความรู้จาก อินเทอร์เน็ต    หรือใช้ อินเทอร์เน็ต ในการติดต่อสอบถามผู้รู้   ช่วยให้เกิดการเรียนรู้นอกห้องเรียน และนอกเวลาเรียนของโรงเรียน    นักเรียนได้ฝึกสังเกตหรือเก็บข้อมูลในพื้นที่    ได้ฝึกค้นคว้าหาความรู้จากหลากหลายแหล่ง    และได้ฝึกประเมิน และเลือกความรู้ที่น่าเชื่อถือ และเหมาะสมต่อบริบทของตน มาใช้    ได้ฝึกประยุกต์ใช้ความรู้ให้เหมาะสม กับสภาพ บริบท หรือสภาพความเป็นจริง    และได้ฝึกเก็บข้อมูลเพื่อวัดผลความสำเร็จ    สำหรับนำมาคิดไตร่ตรอง ทำความเข้าใจความรู้เชิงทฤษฎี และการประยุกต์ใช้ความรู้นั้นๆ

การเรียนตามย่อหน้าข้างบน เกิดขึ้นได้ 24/7/365    ไม่ใช่ 6/5/180 อย่างในการเรียนในห้องเรียน   แต่จะ เกิดขึ้นได้ ต้องมีการจัดการ   และมีการชักชวน ส่งเสริมให้เด็กเห็นคุณค่า และสนุก ในการเรียนช่วงนอกเวลา ในห้องเรียน

ครู/พ่อแม่ ต้องไม่เอาใจใส่การเรียนของศิษย์/ลูก เฉพาะในช่วงเวลาในห้องเรียน   ต้องร่วมกันสร้างโอกาส และสร้างบรรยากาศ ของการเรียนรู้ แบบที่เด็กกำกับกิจกรรมของตนเอง    และเรียนแล้วเกิดความสำเร็จ ความภาคภูมิใจ ในความสามารถของตนเอง

ตามที่เล่าในหนังสือเล่มนี้ การเรียนนอกเวลา 6/5/180  หรือนอกห้องเรียน/โรงเรียน    ดำเนินการในหลากหลายรูปแบบ    โดยองค์กรหรือหน่วยงานที่หลากหลาย   รวมทั้งที่จัดโดยโรงเรียนเอง ร่วมกับองค์กรภาคีที่หลากหลาย หรือจัดร่วมกับสมาคมผู้ปกครอง    ผลที่เกิดขึ้นคือ ผลสัมฤทธิ์ของการเรียน ดีขึ้นมาก   และช่วยแก้ปัญหาความประพฤติด้วย

ผมเคยไปเยี่ยมโรงเรียนระดับ ม. ต้น ของไทย    และได้รับคำบอกเล่าว่านักเรียนมักเลิกเรียนเวลา ๑๕ น.   แต่พ่อแม่เลิกงาน ๑๖.๓๐ น.   กว่าพ่อแม่จะมารับก็ ๑๗ - ๑๘ น.   ระหว่างเวลา ๒ - ๓ ชั่วโมงนั้นเด็กไม่มีอะไรทำ ก็เบื่อ    จะมีคนมาตั้งร้านเน็ตข้างๆ โรงเรียน    ให้เด็กไปเล่นเน็ต นำไปสู่การติดเกม หรือดูหนังโป๊   ล่อให้เด็กเดินไปสู่ทางอบาย

ในกรณีเช่นนี้ พ่อแม่และครูควรร่วมกันจัดเวลาเรียนแบบ Project-Based หลากหลายแบบ ให้เด็กเรียนเป็นทีม   มีโจทย์ที่ท้าทาย ได้ใช้เวลาว่างเสริมการเรียนวิชาในห้องเรียน   และอาจเป็นโจทย์ที่นักเรียนได้ภาคภูมิใจว่าตนได้ทำประโยชน์แก่โรงเรียน หรือแก่ชุมชนโดยรอบ ได้ด้วย

ที่จริงการปลดปล่อยการศึกษา/การเรียนรู้ ออกจากพันธนาการหรือกรงขังนี้    ไม่ใช่แค่ปลดปล่อย ออกจากกรงขังของเวลาและสถานที่ เท่านั้น    ยังต้องปลดปล่อยออกจากพันธนาการอีกหลายอย่าง    ได้แก่พันธนาการของวิชา ที่แต่ละวิชาต้องเรียนแยกกัน   พันธนาการของความเป็นครู ที่ครูแต่ละคนสอนแยกกัน    พันธนาการของการเรียนเป็นชั้นปี แยกกัน    พันธนาการเด็กให้เรียนจากโรงเรียนเท่านั้น แยกการเรียนรู้ออกจาก การทำงานที่บ้าน หรือการทำงานในสถานการณ์จริง ที่หนังสือเล่มนี้เรียกว่า Place-Based Learning

วิจารณ์ พานิช

๘ ธ.ค. ๕๖

บันทึกนี้เขียนที่ GotoKnow โดย Prof. Vicharn Panich

คำขอของกระดาษ

เศษกระดาษกราดเกลื่อนเป็นเพื่อนพื้น
ถนนตื่นตาตามยามเช้าตรู่
เมื่อสายลมยามเช้าพัดพราวพรู
กระดาษปูปลิวไปตามสายลม

คงปลิวตามถามข่าวคนเหล่านั้น
ว่าปล่อยฉันเรื่อยไปไม่เหมาะสม
เมื่อยามมาพาเราเอามาชม
ไม่นิยมนำฉันนั้นกลับไป

เหลือความชังสังเวชเศษกระดาษ
คงเก่าขาดรอเขาเอาไปขาย
หรือผุพังวางถมจมดินทราย
มีความหมายเพียงนิดพินิจดู

คงคั่งค้างถั่งถมคมคำถาม
หากคุณงามความดีฉันมีอยู่
นำไปไหนไปด้วยช่วยอุ้มชู
อยากรับรู้คุณค่าว่าเคยมี

โปรดอย่าปล่อยลอยไปฉันไร้ค่า
ปรารถนาด้วยรักในศักดิ์ศรี
นำฉันมาพาฉันไปด้วยใยดี
ตัวฉันนี้ชื่นชอบขอขอบคุณ

บันทึกนี้เขียนที่ GotoKnow โดย โสภณ เปียสนิท