Thaiihdc.org

สมัยก่อนหลังจากแม่ไก่คลอดลูก ลูกก็เดินตามแม่
สมัยนี้หลังจากแม่ไก่คลอดลูก 
ก็มีนายทุนมาบอกว่าต้องแยกลูกไก่ออกจากแม่ไก่
เอาไปเลี้ยงรวมกันแล้วจะเลี้ยงง่ายโตเร็วอ้วนสมบูรณ์
ฟังดูแล้วแม่ไก่ก็คงคิดว่าวิธีการนี้น่าจะดีกับลูก
และแม่ไก่๋ก็จะได้พักผ่อน
win win   ทั้งแม่ทั้งลูก
แต่คนที่ได้ผลประโยชน์ที่สุดคือนายทุน

สมัยก่อนเด็กเกิดมายังไม่ต้องไปโรงเรียน
ทำงานบ้านเลี้ยงน้องช่วยพ่อแม่วนไป
สมัยนี้เด็กเกิดมายังช่วยเหลือตัวเองไม่ได้เลย
ก็ถูกพรากไปเนิสเซอร์รี่บ้าง โรงเรียนอนุบาลบ้าง
ด้วยเหตุผลที่ว่าเด็กจะเรียนรู้ พัฒนา และมีสังคม
พ่อแม่ก็จะได้ทำงานได้เต็มที่
(เพื่อที่จะได้ทำงานให้บริษัทได้เต็มที่และจ่ายภาษีได้เต็มเม็ดเต็มหน่วย)
ฟังดูแล้ว
win win ทั้งแม่และลูก
แต่คนที่ได้ประโยชน์สูงสุดคือนายทุนอีกเช่นเคย
เดี๋ยวนี้พ่อแม่ทำงานยิ่งกว่าทาสในสมัยก่อนซะอีก
เวลาจะได้อยู่กับลูกน้อยจนแทบไม่มี
ชีวิตน้อยๆเกิดมายังไม่ทันได้รู้ว่าใครเป็นพ่อเป็นแม่
ก็ต้องถูกพรากไปให้คนอื่นดูแลในยามกลางวัน
ลูกได้เรียนรู้และมีพัฒนาทางกายที่ดี วิชาการเก่ง
แต่การพัฒนาและเติบโตทางจิตวิญญาณขาดหายไป
ไม่มีรากฐานของสายสัมพันธ์ทางใจที่เข้มแข็ง
ต่อให้มีความรู้มากแค่ไหน เมื่อเติบโตขึ้นมีปัญหา
จึงทำให้คนจิตใจอ่อนแอ กลายเป็นโรคซึมเศร้ากันมาก

ภาพลูกไก่เดินตามแม่ไก่เพื่อคุ้ยเขี่ยอาหารคงไม่มีให้เห็นอีกแล้ว
บทความข้างบนนี้เขียนโดยลูกสาวคนที่สองของผม เธอและสามีลาออกจากงานทั้งคู่และมาช่วยกันเลี้ยงลูกของตัวเอง หันมาทำธุรกิจของตัวเองเพื่อจะได้มีโอกาสได้ใกล้ชิดลูกและเลี้ยงลูกด้วยตัวเอง ผมพยายามชวนลูกสาวมาออกรายการเพื่อเล่าประสบการณ์และแนวความคิดของเธอให้กับผู้ชมรายการ แต่เธอขอเวลาอีกสักพักเพื่อรอให้ลูกชายของเธอพร้อมกว่านี้ที่จะมาออกรายการร่วมกัน อย่างไรก็ตามเธอได้เขียนบทความด้านบนมาให้ผมอ่านในเบื้อต้น
ม.ล.ชาญโชติ ชมพูนุท
๒๖ ก.พ.๒๕๖๒

ต้องขอประทานโทษด้วยครับ ผมเข้าใจผิดคิดว่าบทความดังกล่าวลูกสาวผมเป็นคนเขียน ความจริงลูกสาวผมไม่ได้เขียนบทความนี้ เธอเห็นว่าบทความดังกล่าวเขียนดี และอยู่ในชั่วงที่ผมกำลังคุยกับลูกสาวในเรื่องการเลี้ยงลูก จึงส่งบทความนี้มาให้ผมอ่าน ผมเห็นว่าเขียนได้ดีมากและเนื้อหาสาระเป็นประโยชน์กับทุกคน จึงตัดสินใจแชร์ให้กับคนอื่นๆ โดยไม่ได้แจ้งลูกสาวก่อน แถมไปบอกคนอื่นด้วยว่าลูกสาวเป็นผู้เขียน เมื่อมีคนอ่านและแสดงความเห็นกลับมาว่าเขียนได้ดีมาก และชื่นชมลูกสาวผม ผมจึงส่งไปให้ลูกสาวอ่าน ลูกสาวจึงรีบติดต่อผมและแจ้งว่าเธอไม่ได้เป็นผู้เขียนบทความนี้ ไม่ทราบว่าใครเป็นผู้เขียน

ต้องขอประทานโทษทุกท่านในความผิดพลาดของผมในครั้งนี้ โดยเฉพาะผู้เขียนบทความนี้ ถ้าผู้เขียนทราบเรื่องนี้โปรดกรุณาติดต่อผมด้วยครับ หรือจะแจ้งชื่อของท่านมาเพื่อผมจะได้แจ้งให้ผู้อื่นทราบความจริงว่าท่านใดเป็นผู้เขียนบทความนี้ หรือถ้ามีโอกาสอยากจะเชิญท่านไปร่วมออกรายการทีวี ที่ผมเป็นผู้บริหารรายการอยู่ครับ ชื่อรายการ "เปลี่ยน เป็น เปลี่ยน

ม.ล.ชาญโชติ ชมพูนุท

๒๗ ก.พ.๒๕๖๒

สมัยก่อนหลังจากแม่ไก่คลอดลูก ลูกก็เดินตามแม่
สมัยนี้หลังจากแม่ไก่คลอดลูก 
ก็มีนายทุนมาบอกว่าต้องแยกลูกไก่ออกจากแม่ไก่
เอาไปเลี้ยงรวมกันแล้วจะเลี้ยงง่ายโตเร็วอ้วนสมบูรณ์
ฟังดูแล้วแม่ไก่ก็คงคิดว่าวิธีการนี้น่าจะดีกับลูก
และแม่ไก่๋ก็จะได้พักผ่อน
win win   ทั้งแม่ทั้งลูก
แต่คนที่ได้ผลประโยชน์ที่สุดคือนายทุน

สมัยก่อนเด็กเกิดมายังไม่ต้องไปโรงเรียน
ทำงานบ้านเลี้ยงน้องช่วยพ่อแม่วนไป
สมัยนี้เด็กเกิดมายังช่วยเหลือตัวเองไม่ได้เลย
ก็ถูกพรากไปเนิสเซอร์รี่บ้าง โรงเรียนอนุบาลบ้าง
ด้วยเหตุผลที่ว่าเด็กจะเรียนรู้ พัฒนา และมีสังคม
พ่อแม่ก็จะได้ทำงานได้เต็มที่
(เพื่อที่จะได้ทำงานให้บริษัทได้เต็มที่และจ่ายภาษีได้เต็มเม็ดเต็มหน่วย)
ฟังดูแล้ว
win win ทั้งแม่และลูก
แต่คนที่ได้ประโยชน์สูงสุดคือนายทุนอีกเช่นเคย
เดี๋ยวนี้พ่อแม่ทำงานยิ่งกว่าทาสในสมัยก่อนซะอีก
เวลาจะได้อยู่กับลูกน้อยจนแทบไม่มี
ชีวิตน้อยๆเกิดมายังไม่ทันได้รู้ว่าใครเป็นพ่อเป็นแม่
ก็ต้องถูกพรากไปให้คนอื่นดูแลในยามกลางวัน
ลูกได้เรียนรู้และมีพัฒนาทางกายที่ดี วิชาการเก่ง
แต่การพัฒนาและเติบโตทางจิตวิญญาณขาดหายไป
ไม่มีรากฐานของสายสัมพันธ์ทางใจที่เข้มแข็ง
ต่อให้มีความรู้มากแค่ไหน เมื่อเติบโตขึ้นมีปัญหา
จึงทำให้คนจิตใจอ่อนแอ กลายเป็นโรคซึมเศร้ากันมาก

ภาพลูกไก่เดินตามแม่ไก่เพื่อคุ้ยเขี่ยอาหารคงไม่มีให้เห็นอีกแล้ว
บทความข้างบนนี้เขียนโดยลูกสาวคนที่สองของผม เธอและสามีลาออกจากงานทั้งคู่และมาช่วยกันเลี้ยงลูกของตัวเอง หันมาทำธุรกิจของตัวเองเพื่อจะได้มีโอกาสได้ใกล้ชิดลูกและเลี้ยงลูกด้วยตัวเอง ผมพยายามชวนลูกสาวมาออกรายการเพื่อเล่าประสบการณ์และแนวความคิดของเธอให้กับผู้ชมรายการ แต่เธอขอเวลาอีกสักพักเพื่อรอให้ลูกชายของเธอพร้อมกว่านี้ที่จะมาออกรายการร่วมกัน อย่างไรก็ตามเธอได้เขียนบทความด้านบนมาให้ผมอ่านในเบื้อต้น
ม.ล.ชาญโชติ ชมพูนุท
๒๖ ก.พ.๒๕๖๒

 หนังสือ The Knowledge Illusionn : The Myth of Individual Thought and the Power of Collective Wisdom (2017)  เขียนโดย Steven Solomon & Philip Fernbach บอกว่าปัญญาไม่ใช่มีแค่มิติปัญญาของปัจเจกบุคคลเท่านั้น    แต่ปัญญาที่มีพลังขับเคลื่อนความก้าวหน้าของมนุษย์ เป็น ปัญญารวมหมู่  

ผู้เขียนคือ Steven Solomon เป็นศาสตราจารย์ด้าน cognitive linguistics, Brown University   และเป็นบรรณาธิการของวารสาร Cognition    ส่วน Philip Fernbach เป็นผู้ช่วยศาสตราจารย์ด้านการตลาด มหาวิทยาลัย โคโลราโด้

เรามักจะได้รับการบอกเล่า ว่าการก้าวกระโดดของวิทยาการเกิดจากบุคคลที่เป็นยักษ์ใหญ่ด้านปัญญา เช่น เซอร์ ไอแซค นิวตัน, อัลเบิร์ต ไอน์สไตน์, ชาร์ลส ดาร์วิน เป็นต้น    ซึ่งเป็นความจริง   แต่เป็นความจริงที่ไม่ครบถ้วน    เบื้องหลังการค้นพบที่ยิ่งใหญ่นั้นๆ ยังมี “ปัญญารวมหมู่”  อยู่เบื้องหลัง

มายาคติอย่างหนึ่งคือ คนเรามักคิดว่าตนรู้มากกว่าที่เป็นจริง    กล่าวใหม่ว่า คนเรารู้น้อยกว่าที่ตนเองคิดว่าตนรู้     มายานี้เรียกว่า IoED (Illusion of Explanatory Depth)    มีตัวอย่างง่ายๆ เรื่องความรู้ความเข้าใจว่ารถจักรยานทำงานอย่างไร    นักจิตวิทยาเอาร่างรูปรถจักรยานที่มีส่วนประกอบไม่ครบ    ให้ตัวอย่างผู้ถูกทดลองวาดเติมให้ครบ   พบว่าคนส่วนใหญ่เติมได้ไม่ครบชิ้นส่วนสำคัญ

     สมองมนุษย์ไม่ได้มีไว้ทำหน้าที่คลังความรู้    ฟังดูแปลก   มีคนหาวิธีคำนวณว่า หากสมองมนุษย์เป็นคล้ายคอมพิวเตอร์ชีวภาพ ที่ทำหน้าที่เก็บข้อมูลความรู้    ใช้วิธีคำนวณหลายวิธี ผลออกมาตรงกันว่าสมองมีความจุเพียงประมาณ 1 gigabyte   เรื่องราวต่างๆ ในโลกมีมากมายและซับซ้อนเกินสมองมนุษย์จดจำ   

ถ้าเช่นนั้น สมองมนุษย์วิวัฒนาการมาเพื่อทำอะไร

คำตอบคือ สมองมนุษย์วิวัฒนาการมาทำหน้าที่ปฏิบัติการ (action)    โดยมีลักษณะจำเพาะต่างจากสมองสัตว์อื่นที่การทำหน้าที่วินิจฉัยเหตุผล (diagnostic reasoning)   คือการคิดจากผลไปหาเหตุ    ซึ่งทำได้ยากกว่าการคิดจากเหตุไปหาผล   

การคิดเป็นเหตุเป็นผลเชื่อมโยงกับความสามารถในการเล่าเรื่อง (storytelling) ซึ่งเป็นวิธีการง่ายๆ ที่มนุษย์ใช้สร้างความหมายของสิ่งต่างๆ ในโลก    โดยเฉพาะความหมายของอดีต   และใช้สร้างความหมายของอนาคต    ซึ่งส่วนหนึ่งเป็นนิยายหรือเรื่องในจินตนาการ    นี่คือความสามารถพิเศษของมนุษย์    ที่ทำให้มนุษย์คิดระบอบประชาธิปไตยขึ้นได้ในยุคสมบูรณาญาสิทธิราชย์    และทำให้มนุษย์ไปเหยียบดวงจันทร์ได้

มนุษย์เราใช้เหตุผลสองแบบ คือแบบใช้ปัญญาญาณ (intuition)  กับแบบใช้การปรึกษาหารือใคร่ครวญอย่างรอบคอบ (deliberation)    การคิดแบบใช้ปัญญาญาณเป็นการคิดคนเดียว ใช้ปัญญาส่วนตน    แต่การคิดอย่างปรึกษาหารือใคร่ครวญเป็นการคิดแบบใช้ปัญญาของคนอื่นด้วย แม้จะใคร่ครวญไตร่ตรองคนเดียว เราก็คุยกับตัวเองคล้ายคุยกับคนอื่น    ซึ่งเป็นวิธีดึงเอาความคิดภายในออกไปภายนอกตัว เพื่อช่วยการคิด   

ซึ่งหมายความว่า มนุษย์เราคิดด้วยร่างกายและโลกรอบตัวด้วย  ไม่ใช่แค่ใช้สมอง     ตัวอย่างหนึ่งคือ embodiment  ซึ่งหมายถึงเราใช้การออกท่าทางช่วยการคิด    ดังกรณีเรานับจำนวนโดยนับนิ้ว    หรือสะกดคำโดยใช้กระดาษและดินสอช่วย     เราจดจำสภาพแวดล้อมรอบตัวที่เคยชินไว้ ช่วยลดภาระการคิดลงไปได้มากมาย    เปรียบเสมือนเราใช้โลกหรือสภาพแวดล้อมรอบตัวช่วยการคิด 

นอกจากนั้น เรายังใช้อารมณ์เป็นดั่งคลังความจำ    เราไม่ต้องคิดหลีกเลี่ยงเลยเมื่อเผชิญสิ่งอันตรายหรือน่าขยะแขยง   

มนุษย์เรามีความสามารถคิดร่วมกัน และร่วมมือกัน ตามทฤษฎี social brain hypothesis    การที่มนุษย์อยู่ร่วมกันเป็นสังคม ทำให้สมองวิวัฒน์สู่ความซับซ้อนมากขึ้น   ยิ่งทำให้สังคมมนุษย์ซับซ้อนขึ้น    กระตุ้นให้สมองยิ่งซับซ้อนขึ้น    เป็นวงจรสร้างความซับซ้อนของสมองและของสังคมมนุษย์    นำไปสู่การแบ่งงานกันทำ  แบ่งภาระการคิดกัน   ซึ่งเกิดขึ้นได้เพราะคนในชุมชนหรือสังคมเดียวกันมีเป้าหมายเดียวกัน    ลักษณะพิเศษ ๒ ประการ คือการแบ่งงานกันคิด  และการมีเป้าหมายร่วมกัน  นำไปสู่การบรรลุสิ่งที่มนุษย์ไม่น่าจะทำได้เช่นการประดิษฐ์สมาร์ทโฟน และการสำรวจอวกาศ    ลักษณะพิเศษสองประการของมนุษย์นี้ คอมพิวเตอร์ที่ฉลาดที่สุดไม่มี      

แต่มนุษย์ก็มีจุดอ่อนที่ group think   ซึ่งนักจิตวิทยาสังคมอธิบายว่า เป็นปรากฏการณ์ที่ “พวกมากลากไป”    ดังกรณีประชาชนสนับสนุนฮิตเล่อร์  สตาลิน  และเหมาเจ๋อตง    และในกรณีฟองสบู่การเงินในประเทศไทยช่วงปี ๒๕๓๖ - ๒๕๔๐ (อันนี้ผมเติมเอง)  

นักการเมือง และคนบางจำพวกเป็นผู้เชี่ยวชาญในการสร้าง group think    คนเราจึงต้องรู้เท่าทัน    โดยการฝึกทักษะการคิดเชิงเหตุ-ผล           

หนังสือเสนอให้นิยามความฉลาดเสียใหม่  จากการวัดไอคิว  เป็นการวัดความสามารถ และความถนัดในการทำงานร่วมกันเป็นทีม    และต้องจัดการศึกษาที่ฝึกความสามารถด้านความร่วมมือ    โดยเปลี่ยนรูปแบบการเรียนรู้จากการฟังการบรรยาย เป็นเรียนโดยการทำกิจกรรม   เน้นกิจกรรมที่ทำเป็นทีม    เพื่อฝึกทักษะการคิดร่วมกัน 

วิจารณ์ พานิช

๒๕ ต.ค. ๖๑